De opsporing van pathogenen in het afvalwater - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie Gezondheid 7 november 2023

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, na geruime tijd kom ik graag nog eens terug op de kwestie van afvalwaterscreening. Het nut ervan is duidelijk gebleken bij de vroegtijdige opsporing van het SARS-CoV-virus. Tegenwoordig biedt Sciensano een heel duidelijk overzicht van de hoeveelheid van dat virus in het afvalwater. In eerdere antwoorden op vragen over afvalwaterscreening gaf u aan dat er acties lopende zijn om de afvalwaterscreening uit te breiden tot poliovirussen, enterovirussen, hepatitis E, Klebsiella en merkers voor antimicrobiële resistentie.

Wat is de stand van zaken? Worden er ondertussen ook andere pathogenen opgevolgd door middel van afvalwaterscreening? Zo ja, welke? Wat zijn de conclusies? Ziet u nog andere opportuniteiten voor de monitoring van afvalwater, bijvoorbeeld het in kaart brengen van het gebruik van nietvoorschriftplichtige geneesmiddelen, waarop we anders moeilijker een zicht krijgen? Is er ondertussen een kosten-batenanalyse gemaakt van het gebruik van afvalwaterscreening? Is dat bijvoorbeeld ook vergeleken met de PCRtesting op corona?

Minister Frank Vandenbroucke:

Sinds begin oktober worden naast SARS-CoV-2 ook het griepvirus en het RSV-virus A en B opgevolgd in het afvalwater. Aangezien pas sinds kort de aanwezigheid van die virussen in het afvalwater wordt gemonitord en het griepseizoen nog niet echt van start is gegaan, kan ik hier nu niet veel over zeggen.

Preliminaire resultaten tonen wel aan dat het respiratoir syncytieel virus, dus RSV, teruggevonden in afvalwater, ook in humane stalen terug te vinden is. Daarnaast zijn ook de resultaten van de bij Sciensano in het kader van het nationaal actieplan voor antimicrobiële resistentie lopende studie over de detectie van AMR in afvalwater al te preliminair om ze in een actieve surveillance op te nemen. Een project in samenwerking met de Universiteit Antwerpen rond de detectie van hepatitis E is lopende.

Er ligt voorts een voorstel op tafel over de monitoring van het poliovirus in het afvalwater. Federaal gaan we akkoord met dat voorstel en wij voorzien ook in de nodige budgetten. We hopen dat het eerstdaags op de IMC kan worden afgeklopt. Sciensano zal dan vanaf januari van start gaan met de monitoring van het poliovirus in afvalwater, deels in samenwerking met het Nationaal Referentiecentrum voor Enterovirus van de KU Leuven.

Wat andere interessante opportuniteiten betreft, denk ik aan de monitoring van het humaan papillomavirus, het norovirus en illegale drugs, op voorwaarde dat ik hiervoor de nodige budgettaire middelen vrij kan maken. Het monitoren van niet-voorschriftplichtige geneesmiddelen in afvalwater is zeker mogelijk met de juiste biomarkers. Er zijn verschillende benaderingen en methodes om het gebruik te monitoren. Bijkomende afvalwateranalyse is misschien niet altijd nodig.

Het definiëren van nieuwe of ontbrekende targets in afvalwatermonitoring is een van de onderwerpen waarrond Sciensano actief werkt als een werkpakketleider in een Europees project rond afvalwatermonitoring.

U vraagt naar een kosten-batenanalyse. Zoals expliciet vermeld door de RAG in onder andere het advies over testen van 8 mei 2023 is het doel van de PCR-testing nooit epidemiologische surveillance geweest, maar wel het identificeren, en zo nodig isoleren en behandelen van besmette mensen en hun eventuele contacten. PCR-testing en afvalwaterscreening hebben dus een wezenlijk ander doel en kunnen daarom volgens mij ook niet zinvol vergeleken worden in een kosten-batenanalyse. Voor de analyse van afvalwaterstalen is de kostprijs bekend.

Voor patiëntenstalen hebben we niet alleen de PCRtest, maar spelen nog heel wat andere factoren een belangrijke rol, zoals de consultatie bij de arts en klinische symptomen. In het huidige instrument van de monitoring van de epidemiologische surveillance, Respiradar, wordt ook geen rekening meer gehouden met PCRtesting voor Sars-COVID-2, maar enkel met een aantal klinische indicatoren en concentraties van Sars-COVID-2 in het afvalwater.

Afvalwatermonitoring kan als een zeer kostenefficiënte manier van surveillance beschouwd worden, aangezien met een relatief beperkt aantal analyses een belangrijk percentage van de bevolking gemonitord kan worden. Die monitoring is ook zeer informatief. Bij Sciensano werd inmiddels aangetoond dat ook de circulatie van nieuwe varianten via het afvalwater opgespoord kan worden.

De kosten-batenanalyse van afvalwatersurveillance maakt eveneens onderdeel uit van het belangrijk werkpakket in het Europees project waaraan Sciensano deelneemt. Men is er zich op Europees niveau ook goed van bewust dat een dergelijke kosten-batenanalyse wel een zeer complexe oefening is.

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, ik ben blij dat afvalwaterscreening inderdaad wordt meegenomen als een van de mogelijkheden om de populatie te screenen. Het is heel belangrijk om na te gaan enerzijds, welke noden onze bevolking heeft en anderzijds, welke bedreigingen er zijn. U zegt dat afvalwaterscreening kostenefficiënt is. Ik wacht graag en ben ten zeerste benieuwd naar de kosten-batenanalyse. Als dat inderdaad een kostenefficiënte methode is om op grote schaal analyses te kunnen uitvoeren, moeten we de methode voor heel wat andere zaken gebruiken. Ik ben alvast blij dat dergelijke screenings worden voortgezet.

Het incident is gesloten.