Het loslaten van het zerocovidbeleid in China - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie Gezondheid 10 januari 2023: 

01.01 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, in de eerste plaats wil ik iedereen een heel gelukkig en zeer gezond 2023 wensen, zowel de collega's, de minister en de mensen van het secretariaat als iedereen achter de schermen. Ik hoop dat wij een productief 2023 zullen hebben.

Mijnheer de minister, ondertussen is er al wat meer bekend over de maatregelen genomen na het loslaten van het zerocovidbeleid in China, vooral het opheffen van de reisbeperkingen. Overeen aantal zaken wil ik echter toch nog wat meer duidelijkheid.

Mijn eerste vraag gaat over de houding van de Wereldgezondheidsorganisatie ten aanzien van de rapportage door China. Wij lazen in de media dat er eigenlijk heel weinig bekend is over de huidige situatie in China, het aantal besmettingen, het aantal opnames, het aantal overlijdens en vooral ook over welke varianten er circuleren. Hebben wij een standpunt ingenomen met betrekking tot de houding van China ten aanzien van de Wereldgezondheidsorganisatie? Dat zou immers een organisatie moeten zijn die waakt over de globale gezondheid.

Welke houding hebben wij aangenomen tegenover de Europese Commissie met betrekking tot een gecoördineerde aanpak? Kunt u daarover iets meer vertellen?

De afvalwaterscreening kwam vrij prominent in het nieuws. Die zou gebeuren bij vluchten afkomstig uit China. Er zou dus gekeken worden naar het afvalwater dat werd verzameld op de vliegtuigen. Het is voor mij niet helemaal helder waarom dat alleen geldt voor rechtstreekse vluchten uit China. Wordt er ook informatie uitgewisseld met andere landen? Doen zij dezelfde onderzoeken? Wordt de informatie die daaruit naar voren komt gedeeld?

Dan heb ik nog een vraag over de luchthavens zelf. Zal ook hun afvalwater worden geanalyseerd? Ik hoorde dat dit wel gebeurt in Nederland, het RIVM controleert daar het afvalwater van de luchthavens. Dat is een interessante piste. Op die manier focust men immers niet alleen op China maar ook op andere landen, waar eventueel ook weer varianten kunnen ontstaan. Zo kunnen wij indien nodig gepaste maatregelen nemen.

Wordt er met andere landen en luchthavens op dat vlak informatie uitgewisseld? Op welke manier wordt die uitwisseling opgezet?

…

01.06 Minister Frank Vandenbroucke:

Mijnheer de voorzitter, om te beginnen, wil ik herhalen dat wat in China gebeurt, zeer dramatisch is voor de Chinese bevolking. Als het gaat over de variant van het virus die aan ons is gesignaleerd, meer bepaald BF.7, dan stelt dat voor ons geen bijzonder, nieuw epidemiologisch risico. Wij moeten de bevolking bedanken en geruststellen dat wij dankzij de massale vaccinatiecampagne en een redelijk geslaagde boostercampagne heel veel weerstand hebben opgebouwd tegen de omikronvarianten van het virus die wij kennen. BF.7 is een subvariant van de omikron BA.5-variant en circuleert al geruime tijd in België in beperkte mate. Wij hebben daar dus weerstand tegen opgebouwd. Dat moeten wij ook aan de bevolking zeggen: dankzij de solidariteit van de vaccinatiecampagne en de vaccins zijn wij redelijk goed beschermd, wat niet wil zeggen dat wij niet voorzichtig moeten blijven.

De waakzaamheid moet vooral draaien rond het mogelijk opduiken van varianten waartegen onze bescherming misschien minder sterk is. Daar gaat het over. Wij moeten waakzaam zijn voor het opduiken van nieuwe varianten. Tegelijkertijd is het natuurlijk niet goed dat in België een vol vliegtuig zou aankomen waarin de helft van de mensen besmet is, zelfs met een variant die wij kennen. Dat is natuurlijk niet goed en daar nemen wij ook maatregelen tegen.

Ik wil beklemtonen dat wij niet van gedachte zijn veranderd. Vanaf dag een hebben wij gezegd dat in dezen Europees moest worden opgetreden. Dat wil ik even onderstrepen. Het probleem met het Europees optreden is dat de lidstaten eerst zelf beleid beslissen en daarna met elkaar overleggen. Is dat wat wij willen? Vinden wij dat goed? Neen, wij vinden dat er eerst moet worden overlegd en daarna moet over het beleid worden beslist. Dat is ook het pleidooi dat België heeft gehouden. Ik heb dat zelf ook op het hoogste niveau gehouden, in rechtstreekse contacten met de Europese commissaris, mevrouw Kyriakides: eerst overleg, dan beslissen. Dat hebben wij gedaan.

Die houding heeft ook vruchten afgeworpen. Er is op Europees niveau een sterke aanbeveling dat reizigers uit China allemaal een negatieve test moeten voorleggen, er is een aanbeveling dat men overal zal doen wat we in België doen, namelijk het afvalwater testen van vliegtuigen die uit China komen en eventueel ook het afvalwater op de luchthaven testen. Dat is nu een algemene Europese aanbeveling. Er is een algemene Europese aanbeveling om passagiers van vluchten van en naar China aan te raden om een FFP2-masker te dragen.

Dat is nu allemaal Europees afgeklopt, zodat we een kader hebben waarin het eigen beleid zinvol wordt. Wat we niet moeten doen, is de mensen een vals gevoel van veiligheid geven. Als klein land met veel toegangspoorten moeten we een beleid voeren dat sterk is doordat het Europees wordt gevoerd. Dat is het pleidooi dat wij met succes hebben gehouden.

Dat heeft overigens niet voor vertraging gezorgd. We hebben zaterdag een koninklijk besluit gepubliceerd waarin staat dat voor passagiers van een rechtstreekse vlucht vanuit China de toegang tot het vliegtuig in China afhangt van het kunnen voorleggen van een negatief testcertificaat. We hebben daar dus geen tijd mee verloren. Deze ochtend is er voor het eerst een vliegtuig vanuit China geland dat moet voldoen aan de voorwaarde van dit koninklijk besluit. Alle passagiers op dat vliegtuig hadden een negatief testcertificaat.

De federale politie was aanwezig op de luchthaven. We hebben vandaag voor de tweede keer het afvalwater van het vliegtuig verzameld en we hopen een staal te hebben dat, als het virus bevat, voldoende virus bevat om het genoom te kunnen sequencen. Dat was niet het geval met het staal van zaterdag.

Dat is een pilootexperiment in de echte betekenis van het woord. We willen weten of dat lukt en het kan zinvol zijn om dat ook toe te passen op andere landen, mochten we onzeker zijn over wat er daar gebeurt of mocht dat daarbij kunnen helpen.

Ik herinner eraan dat het belangrijkste probleem met China het gevoelen is dat we onvoldoende informatie krijgen. Ik wil daar eerst iets over zeggen en dan kom ik terug tot de praktische maatregelen.

Wij delen alle relevante informatie die wij krijgen met de andere lidstaten van de Europese Unie en de Wereldgezondheidsorganisatie. De genotypes worden internationaal uitgewisseld via het GISAID-platform. Specifieke informatie in verband met het testen van afvalwater van vliegtuigen wordt uitgewisseld via vergaderingen die het ECDC organiseert met de nationale focal points. Zij kwamen onder meer vorige week dinsdag op 3 januari bijeen. Bij ons is Sciensano het nationale focal point.

Wanneer wij afvalwater onderzoeken, gaan wij onmiddellijk alles wat wij daaruit leren delen met andere landen. Wij verwachten dat ook van andere landen, zoals wij in het algemeen verwachten dat er transparante informatie is.

Hier is er inderdaad een zorg met betrekking tot China. Ons land roept, samen met andere Europese lidstaten, de Wereldgezondheids-organisatie op om er bij China op aan te dringen om de rapportering over incidenties, over hospitalisaties, over sterfte en over varianten opnieuw op te starten, om ervoor te zorgen dat de gegevens die worden meegedeeld betrouwbaar zijn en om ervoor te zorgen dat die informatie ook onmiddellijk met de internationale gemeenschap wordt gedeeld. U kunt dat bij de Wereldgezondheidsorganisatie opvragen, maar ik kan wel zeggen dat de Wereldgezondheids-organisatie in China aandringt tot een correcte rapportering van resultaten.

Overigens, dat is het goede nieuws, het aantal recente genoomsequenties dat op GISAID is opgeladen, is de laatste tijd sterk gestegen, hoewel het nog beperkt blijft.

Wij geven dus een zeer duidelijk signaal aan China. Wij delen onder elkaar alle informatie. Wij hebben een testeis ingevoerd. Dat besluit is genomen en is nu van toepassing. Alle passagiers die vanmorgen zijn afgestapt, hadden ook een negatief testcertificaat bij.

Ik denk dat we moeten vermijden dat we bij de bevolking onrust zaaien over iets waarvoor we geen onrust moeten zaaien. Als wij dat zo doen, als we vaststellen dat dit een bekende variant is, dan denk ik dat we doen wat we moeten doen. Als we zouden vaststellen dat er andere varianten opduiken, dan zullen we op basis van adviezen die we aan de Risk Management Group en aan de Risk Assessment Group vragen, dadelijk bijkomende maatregelen moeten nemen. Ook dat zou ik liefst in een Europees verband willen doen.

Waarom doen wij dat alleen voor de rechtstreekse vluchten? Daarvoor zijn er twee argumenten ten gronde. Aangezien veel mensen in China besmet zijn, kan verwacht worden dat, als het niet goed wordt gecontroleerd, er nogal wat besmette mensen opstappen. Als die mensen lang samenzitten, dan kunnen daar heel veel besmettingen verwacht worden. Dat geldt met name voor rechtstreekse vluchten uit China, want daar is het risico van vermenigvuldiging van besmettingen het belangrijkste. Dat geldt minder voor onrechtstreekse vluchten; ik zeg niet dat het daar niet geldt. Het probleem bij onrechtstreekse vluchten is dat indien we geen vals gevoel van veiligheid willen geven aan mensen, wij echte controles moeten doorvoeren, niet alleen overal in geheel Europa, maar bovendien overal in Europa met een PLF, een passenger locator form, want anders weten we eigenlijk niet waar mensen vandaan komen en waar ze naartoe gaan. Over her gebruik van het PLF overal in Europa is er geen akkoord; dat was vroeger overigens al niet het geval en nu nog steeds niet. Wij zullen dat nu ook niet holderdebolder opnieuw invoeren als wij niet er zeker van zijn dat de invoering ervan zinvol is. De te nemen maatregelen moeten altijd proportioneel zijn.

Wat is onze boodschap aan reizigers van een rechtstreekse vlucht naar hier die zich vrijwillig laten testen – de vrijwillige testing is er vandaag nog niet om praktische redenen – en waarvan het resultaat positief is, ondanks dat men een negatief testcertificaat mee heeft? Dat is dezelfde als aan mensen in België, namelijk dat men zich gedurende zeven dagen moet isoleren en zeer voorzichtig moet zijn.

Als iemand ergens in België een positieve test aflegt en er als informatie aan toevoegt dat hij in de voorbij zeven dagen in China zat, dan hanteren wij als algemeen beleid dat het positief resultaat altijd onderzocht moet worden op het genotype. Dat kan met PCR-tests en volgens de huidige stand van de wetenschap ook met een aantal antigeentests. Van geschikte antigeentests van mensen die in China geweest zijn, ook antigeentests die in apotheken worden afgenomen, zullen wij het genoom sequencen. Dat doen we in de eerste plaats overigens met een pilootproject met apotheken in Vlaams-Brabant, die hun stalen zullen bezorgen aan het referentielaboratorium van UZ Leuven.

Wat de collectie van het afvalwater betreft, in de allereerste fase zullen wij het afvalwater van de eerste negen vluchten die rechtstreeks uit China komen, onderzoeken. Wij zullen dan evalueren hoe het loopt. Wij hebben die maatregel snel ingevoerd, in de initiële fase in samenwerking met Brussels Airport en met het Nationaal Referentiecentrum van het UZ Leuven. De bedoeling is dat wij dat onderzoek in de volgende fase uitbouwen tot een meer duurzame set-up onder het beheer van Sciensano. Sciensano zal proberen een meer globale aanpak van het onderzoek van dat afvalwater op punt te stellen. Wij denken daarbij aan de mogelijkheid dat te doen voor meerdere vluchten, of voor al het afvalwater. Wij bekijken dat.

De klemtoon op China heeft te maken met het feit dat wij onzeker zijn over de informatie uit China. Die onzekerheid hebben wij bijvoorbeeld niet inzake informatie uit de Verenigde Staten.

Concreet is het belangrijk dat Buitenlandse Zaken wie naar China wil afreizen, niet-essentiële reizen naar China afraadt en zeker wie problemen heeft inzake immuniteit, waarschuwt dat er daar een epidemie woedt en dat de gezondheidszorg er zeer ernstig onder druk staat. Er zal wie naar daar reist, ook worden aanbevolen om het beste gedurende de hele reis naar China een FFP2-masker te dragen, zoals dat ook aanbevolen wordt aan mensen die uit China komen met een rechtstreekse vlucht.

Mevrouw Depoorter, ik heb niet direct een antwoord op uw vraag over Paxlovid. Ik moet het navragen.

01.07 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, u zegt dat de houding van China echt niet kan. Ik vind dat ook niet kunnen. De reactie van de Wereldgezondheidsorganisatie vind ik echter heel teleurstellend, want ik lees dat dokter Kluge eigenlijk sussende taal spreekt. Dat is echt niet gepast. Wij zijn een lidstaat en namens de regering dient u wel op uw strepen te staan wat dat betreft. Ik hoop dat die boodschap duidelijk genoeg wordt doorgegeven en dat er snel beterschap komt. Elke lidstaat van de Wereldgezondheidsorganisatie is verplicht om heel transparant en eerlijk te zijn. Dat is wel het minste, zeker bij een grote uitbraak. Als daar niet snel verbetering in komt, zijn er maatregelen nodig. Ik wil hierover een duidelijke boodschap naar China zien vertrekken.

Wat betreft het overleg in verband met het afvalwater hoor ik dat de nationale focal points regelmatig samenkomen en ervaringen en resultaten uitwisselen. Ik hoop dat die openbaar te raadplegen zijn en dat ondertussen de reflex ingeburgerd is om al die rapporten openbaar te maken. Het verschil tussen rechtstreekse en onrechtstreekse vluchten is mij niet helemaal duidelijk. Dat toont nog maar eens aan dat een uitwisseling van alle gegevens tussen alle landen heel belangrijk is op dat vlak.

Ik hoor u ook zeggen dat Sciensano naar een duurzame opstelling van de afvalwaterscreening zal kijken voor de luchthavens inzake het onderzoek van stalen uit vliegtuigen. Als ik me niet vergis, is nu het nationaal referentiecentrum bezig met die analyse. Ik dring aan op een goedeuitwisseling van ervaringen en informatie tussen de verschillende instellingen.