Terugroepingen van producten met een verhoogd gehalte aan ethyleenoxide - Mondelinge vraag aan minister Clarinval

16 april 2021 

! Deze vraag werd omgezet naar een schriftelijke vraag !

Mijnheer de minister, 

Naar aanleiding van het overschrijden van het maximum residugehalte voor ethyleenoxide, een verboden gewasbeschermingsmiddel in Europa, heeft het FAVV sinds begin september tal van producten op basis van sesamzaad ingevoerd vanuit India teruggeroepen. Recent bleken ook producten met onder andere gember een te hoog gehalte aan ethyleenoxide te hebben. Volgens een risico-evaluatie door het FAVV, zorgt de consumptie van de teruggeroepen producten voor een potentieel verhoogd risico voor de gezondheid op de langere termijn.  

Bent u op de hoogte van de massale terugroepingen? Heeft u het FAVV hierover gecontacteerd voor meer informatie en uitleg? 

Hoe kan het dat, ondanks de overschrijding van het maximum residugehalte voor ethyleenoxide, het Indische sesamzaad verwerkt werd en de uiteindelijke producten op de markt zijn terechtgekomen? 

Kan u meer informatie geven over de risico-evaluatie die werd uitgevoerd door het FAVV? 

Wat gebeurt er met de geblokkeerde voorraad sesamzaad in de betrokken bedrijven? 

Zijn andere Europese lidstaten ook getroffen? Heeft u contact met hen opgenomen? 

Is er ook op andere producten, naast sesamzaden en gember, een verhoogd gehalte aan ethyleenoxide gevonden? Zo ja, welke? 

Zijn er ook andere landen bekend waaruit grondstoffen of producten met een verhoogd gehalte aan ethyleenoxide geïmporteerd werden? Zo ja, welke? 

Welke verdere actie zal u ondernemen om de verdere verspreiding van deze potentieel schadelijke producten tegen te gaan? 

Verwacht u dat er nog producten zullen worden teruggeroepen in het kader van deze problematiek? 

Is het uw intentie om het gevaar van deze problematiek breed te communiceren naar de bevolking? 

Met dank voor uw antwoorden, 

Frieda Gijbels

11 januari 2022

Inderdaad, ik ben op de hoogte van deze problematiek en van de vele productterugroepingen die de laatste maanden hebben plaatsgevonden. Het FAVV heeft mij in oktober 2020, toen ik mijn functie als Minister heb opgenomen, op de hoogte gebracht van de verontreiniging van sesamzaad uit India met ethyleenoxide. Het Agentschap had mijn voorganger daar trouwens ook al van op de hoogte gebracht in september 2020 zodra er een vermoeden was van een systematisch probleem van overschrijding van de maximale residulimiet, of MRL, voor ethyleenoxide in sesamzaad. 

Toen de overschrijdingen van de MRL voor ethyleenoxide in sesamzaad aan het licht zijn gekomen, was een groot deel van het sesamzaad in kwestie al verkocht aan Belgische of Europese commerciële operatoren en, zonder weet te hebben van de non-conformiteit, gebruikt voor de vervaardiging van tal van eindproducten (meel, brood, crackers, tahini...). Dit heeft geleid tot tal van productterugroepingen van in België of andere Lidstaten vervaardigde producten. Non-conforme producten mogen nooit meer in de EU in de handel worden gebracht. 

Producten die niet voldoen aan de MRL die voor ethyleenoxide zijn vastgesteld in de wetgeving, worden zonder uitzondering uit de handel genomen (d.w.z. dat het product in kwestie niet meer mag worden doorverkocht). Bovendien worden producten die een gezondheidsrisico inhouden, teruggeroepen (recall) van bij de consument. Om te bepalen of een product een risico vormt voor de gezondheid van de consumenten, wordt een risico-gebaseerde benadering toegepast. Deze houdt rekening met het gehalte aan ethyleenoxide en zijn metaboliet 2-chloorethanol dat wordt gemeten in sesamzaad op basis van het percentage sesamzaad dat zich in het eindproduct bevindt, de consumptiegegevens van het product en de beschikbare toxicologische referentiewaarden. 

Vanaf 13 juli 2021 implementeert het FAVV de geharmoniseerde aanpak zoals afgesproken met de Europese Commissie en de andere lidstaten van de EU (zie https://ec.europa.eu/food/safety/rasff-food-and-feed-safety-alerts/ethyl...). Hierdoor worden, vanaf deze datum, producten die de MRL voor ETO overschrijden, rekening houdend met de meetonzekerheid, steeds uit de handel genomen en teruggeroepen (recall). Ook de eindproducten die met een niet conform ingrediënt werden geproduceerd, worden steeds uit de handel genomen en teruggeroepen, ongeacht het gehalte aan ETO-residu in deze eindproducten. Eindproducten geproduceerd met niet-conforme ingrediënten hebben ook niet meer de mogelijkheid om te worden bemonsterd om de conformiteit met de MRL na te gaan. 

Overeenkomstig de Europese wetgeving mogen partijen sesamzaad die non-conform zijn wat betreft de Europese MRL, worden doorgestuurd naar een derde land. In dat geval moet wel het bewijs kunnen worden voorgelegd dat de betrokken partijen voldoen aan de MRL die in dat land werd vastgesteld voor ethyleenoxide. In de EU mogen deze producten enkel worden gebruikt buiten de voedselketen (het gebruik ervan als diervoeder is bijvoorbeeld ook niet meer toegelaten), indien dit in overeenstemming is met de van toepassing zijnde wetgeving (bijvoorbeeld de milieuwetgeving).  

De problematiek van ethyleenoxide heeft betrekking op alle Lidstaten. De verontreiniging van sesamzaad met ethyleenoxide werd in eerste instantie door een Italiaanse operator gemeld aan zijn Belgische leverancier in het kader van een autocontrole. De betrokken Belgische leverancier heeft het FAVV hier eind augustus 2020 van op de hoogte gebracht in het kader van de Belgische meldingsplicht van zulke resultaten. Het FAVV heeft vervolgens de Europese Commissie en de Lidstaten op de hoogte gebracht van het probleem via het Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF). Alle informatie m.b.t. de non-conforme producten en de opvolging ervan werd en wordt nog steeds uitgewisseld via het RASFF-systeem. Op Europees niveau hebben ook besprekingen plaatsgevonden in het Permanent Comité voor Planten, Dieren, Levensmiddelen en Diervoeders. Daar werd met name beslist om een versterkte controle toe te passen op sesamzaad uit India die in werking is getreden in oktober 2020.  

Zoals reeds aangehaald werd een EU geharmoniseerde aanpak van de ETO besmette producten afgesproken op 13 juli 2021 na verschillende vergaderingen van het “food and feed crisis coordinators” netwerk. Hoewel België (en verschillende andere lidstaten) belangrijke bedenkingen hebben bij verschillende elementen van deze aanpak (zoals opgetekend in het verslag dat u kan vinden onder de hierboven genoemde link) zal het FAVV deze aanpak voor het ETO dossier implementeren in het licht van het belang van een geharmoniseerde EU aanpak. In het najaar zal de Europese Commissie, om aan de bezorgdheden tegemoet te komen, een discussie en evaluatie organiseren. 

Residuen van ethyleenoxide werden onder andere aangetroffen in specerijen (kurkuma, curry, peper, sumak,..), guarpitmeel, psylliumvezels en okra die voornamelijk uit India komen. Bij sesamzaad uit India deden zich herhaaldelijk problemen voor wat betreft de overschrijding van de maximale residulimieten die voor ethyleenoxide zijn vastgesteld in de Europese wetgeving. Deze andere producten lijken daarentegen, op basis van de momenteel beschikbare informatie, niet systematisch te worden behandeld met deze stof.  

Ondertussen werd ETO ook al geconstateerd in ander gedroogde/droge producten zoals Johannesbroodpitmeel (E410) en moringa poeder, wat de aanleiding was (vooral E410 in (room)ijs producten) voor het afspreken van de EU geharmoniseerde aanpak. 

De non-conformiteiten hadden bijna uitsluitend betrekking op producten uit India. Er werden nu en dan ook non-conformiteiten bij producten van andere oorsprong, zoals Oeganda en Turkije, door andere Lidstaten vastgesteld en via het RASFF-systeem gemeld.  

Door de veelheid van betrokken producten zijn er ondertussen meer derde landen betrokken in dit dossier. Echter lijkt er in deze gevallen, zoals reeds aangegeven, geen sprake te zijn van een systematische behandeling van de producten zoals wel het geval was voor sesamzaad uit India.  

Er werden verschillende acties ondernomen om het probleem op te lossen.  

Om te beginnen, worden op Europees niveau versterkte controles  verricht bij de invoer van sesamzaad afkomstig uit India. Iedere zending die aankomt in Europa moet vergezeld gaan van een officieel analysecertificaat afgeleverd door de bevoegde autoriteit van India of het land van verzending. Uit dit certificaat moet blijken dat de producten werden bemonsterd en geanalyseerd met het oog op de controle van de aanwezigheid van residuen van bestrijdingsmiddelen en dat voldaan is aan de EU-wetgeving betreffende de maximale residulimieten voor bestrijdingsmiddelen.  Bovendien wordt 50% van de zendingen onderworpen aan een analyse bij aankomst in Europa.

Commerciële operatoren zijn verantwoordelijk voor de levensmiddelen die ze in de handel brengen en moeten erop toezien dat deze voldoen aan de voorschriften inzake voedselveiligheid en met name de maximale residulimieten voor bestrijdingsmiddelen. Daartoe zijn zij verplicht om autocontroles toe te passen. Zodra het FAVV op de hoogte was van het ‘ethyleenoxide-incident’ heeft het de betrokken sectoren op de hoogte gebracht van deze problematiek. Het Agentschap heeft hen ook herinnerd aan hun verantwoordelijkheden inzake autocontrole.

Om rekening te houden met de problematiek van ethyleenoxide heeft het FAVV zijn controleprogramma aangepast en versterkt.  

De maatregelen bij invoer en de versterking van de autocontrole en de officiële controles (zie vraag 8) hebben het mogelijk gemaakt om te verhinderen dat non-conforme producten op de Europese markt worden gebracht of om deze producten te identificeren vóór het gebruik ervan. Het is echter nog altijd mogelijk dat terugroepingen van de resterende verwerkte producten plaatsvinden naar aanleiding van de RASFF-meldingen of dat nieuwe problematische producten worden geïdentificeerd.  

Alle productterugroepingen staan gepubliceerd op de website van het FAVV. Op de website kan ook uitleg over de problematiek, alsook een FAQ over ethyleenoxide worden gevonden  

(https://www.favvafsca.be/consumenten/productterugroepingen/sesam/). Ik voorzie geen bijkomende mededeling voor de bevolking.