B-FAST - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie Gezondheid 28 februari 2023: 

24.01 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, er is wat onduidelijkheid ontstaan over de inzetbaarheid van B-FAST, zeker in de eerste twee dagen. Volgens uw kabinetschef moest zelfs worden bekeken of B-FAST überhaupt nog bestond.

Nochtans is er in de vorige legislatuur al een externe doorlichting van B-FAST gebeurd. In het regeerakkoord en in uw eerste beleidsnota werd volgende passage opgenomen: “Op basis van een grondige analyse van de werking van B-FAST zal de oprichting van een hernieuwd en versterkt operationeel instrument voor humanitaire noodhulp, zoals een veldhospitaal en search and rescue, onderzocht worden."

Wat is de status van B-FAST? Hoe is dat team samengesteld? Wat werd er deze legislatuur ondernomen om het team operationeel te houden? Werd er een analyse gemaakt van de werking, zoals aangegeven in het regeerakkoord, of bedoelt men daarmee de analyse die in de vorige legislatuur werd gemaakt? Welke conclusies werden door de huidige regering getrokken? Hoe ziet de toekomst van B-FAST eruit?

Over hoeveel veldhospitalen beschikken we? Hoe zien die eruit? Wat is de capaciteit op het vlak van personeel en patiënten? Hoeveel veldhospitalen zijn er bruikbaar? Hoe ziet het team eruit dat naar Turkije wordt afgevaardigd? Zijn deze mensen lid van B-FAST? Zijn zij vertrouwd met het veldhospitaal? Hebben zij in het veldhospitaal geoefend?

Er zou nog geen goedkeuring van de WHO zijn voor het veldhospitaal dat werd getransporteerd. De procedure zou al verschillende jaren lopen. Wat is daar het probleem en hoe komt het dat dit zo lang aansleept? Welke elementen hebben er volgens u voor gezorgd dat ons land pas laat heeft beslist wat het kon aanbieden? Wat moet daar volgens u aan worden verbeterd?

24.02 Minister Frank Vandenbroucke:

Mevrouw Gijbels, ik zal eerst ingaan op het allereerste en het allerlaatste wat u zei, omdat ik toch een aantal indianenverhalen de wereld wil uithelpen, omdat ik vind dat zij ook wat onze mensen nu in Turkije doen onrecht doen. Ik zie u bevestigend knikken, dus ik denk dat u het daarmee eens bent.

Ten eerste, over mijn huidige kabinetschef, Jan Bertels, werd in De Standaard geschreven dat hij nu zou hebben gezegd dat kabinetten naar elkaar hebben gebeld om te weten of B-FAST nog bestond. Dat heeft de heer Bertels jaren geleden gezegd. Wij hebben ook aan De Standaard gezegd dat de heer Bertels ooit nog volksvertegenwoordiger is geweest en dat toen heeft gezegd. Ik zal u niet lastigvallen met de context, want die was niet zo flatterend voor de vorige regering. Ik wil niet graag dat soort polemieken voeren, maar het betrof een discussie waarin de heer Bertels iets heeft gezegd over de toestand van B-FAST in de vorige legislatuur. Hij heeft dat dus niet nu gezegd. Wij weten natuurlijk heel goed dat B-FAST bestaat. Er zijn inderdaad besparingen geweest in de vorige legislatuur, maar ik kom daar niet graag op terug. Ik kijk liever vooruit.

Ten tweede, wij waren echt niet laat met ons voorstel aan Turkije om een veldziekenhuis te sturen. Wij hebben dat onmiddellijk voorgesteld. Turkije vroeg, via het Europese coördinatiemechanisme, wie er urban search and rescue teams kon sturen en wie er emergency medical teams (EMT’s) van verschillende types kon sturen. België heeft onmiddellijk gezegd dat het voor dat tweede kon zorgen, voor een EMT dat beantwoordt aan de criteria van de Wereldgezondheidsorganisatie. België is dat aan het ontwikkelen. Wij hebben daarvoor nog geen definitief certificaat van de Wereldgezondheidsorganisatie, maar wij kunnen dat team sturen. Wij waren binnen Europa het tweede EMT dat werd aanvaard door Turkije en het zesde EMT wereldwijd.

We hebben dus echt geen tijd verloren. Waarschijnlijk hebt u ondertussen ook gemerkt, onder meer aan de hand van tv-beelden van ons veldziekenhuis, dat wij daar een behoorlijk complexe en grote operatie opgezet hebben, ongezien qua omvang voor ons land, maar tot nu toe volgens mij succesvol en duidelijk beantwoordend aan een behoefte.

Dat wij lang gewacht zouden hebben of niet wisten wat we moesten aanbieden, is absoluut een indianenverhaal, want wij hebben onmiddellijk gezegd dat wij een EMT van niveau 2 konden aanbieden, een middelgroot veldziekenhuis. We zijn dat onmiddellijk beginnen te verzamelen en hebben dat zo snel mogelijk ontplooid. Ondertussen is er al een tweede shift van personeel actief in Turkije. Volgens het recentste bericht dat ik kreeg, zijn er nu al vier bevallingen geweest. Van de gynaecoloog die terugkeerde van de eerste shift heb ik zelf gehoord wat dat daar betekend heeft. Ons team heeft daar levens gered. Het gaat overigens om een zware opdracht, u mag dat niet onderschatten. Men dient te functioneren als zorgverlener in Turkije, te midden van eenenorme puinhoop en een bevolking onder zeer grote emotionele stress. Dat weegt ook op de zorgverleners. Ik vind dat wij daar mooi werk doen en ik wil de mensen die daar werken nogmaals bedanken. Ik wil ook de mensen die al teruggekeerd zijn bedanken en feliciteren voor hun werk.

Nu kom ik tot uw concrete vragen. B-FAST Health Department beschikt op dit ogenblik over een pool van meer dan 450 actieve vrijwilligers die ingezet kunnen worden voor missies. Continu worden er bijkomende vrijwilligers gerekruteerd. De achtergrond van die vrijwilligers is uiteenlopend, van logistieke profielen tot medische profielen. De vrijwilligers krijgen de kans om deel te nemen aan nationale en internationale opleidingen en oefeningen om de nodige kennis te verwerven en op te frissen, waaronder de B-FAST Induction Course en de B-FAST Advanced Training, die regelmatig georganiseerd worden.

In oktober 2021 werd de waterzuiveringsmodule van B-FAST officieel gecertificeerd als deel van de European Civil Protection Pool, een Europese pool van middelen uit verschillende lidstaten die kan worden ingezet in rampgebieden. Die module is in november 2022 ontplooid in Pakistan als respons op de zware overstromingen die er afgelopen zomer plaatsvonden.

Ik heb dat team toen in Peutie verwelkomd bij zijn terugkomst. Ik was onder de indruk van het mooie werk dat het daar met de waterzuivering had verricht. De vrijwilligers waren hooggeschoolde mensen op het gebied van waterzuivering, met veel ervaring uit de privésector. Waterzuivering is ondertussen een van onze competenties. Dat is ook belangrijk voor wat we nu hebben neergezet in Turkije, want we hebben daar onze eigen waterzuiveringsinstallatie geplaatst.

Mijn administratie was vóór de aardbeving in Turkije bezig met het klaarstomen van het Emergency Medical Team (EMT) voor certificering in de tweede helft van 2023. Dat ging inderdaad over een EMT van type 2 op basis van de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. We zijn daarmee bezig sinds 2018. Het is een zeer lang traject, dat een beetje is vertraagd door de covidpandemie, waarbij men een langetermijnoefening doet inzake middelen en human resources. Het heeft betrekking op het stockbeheer, de rekrutering van vrijwilligers, het leerpad, het uitschrijven van standard operating procedures. Wij maken in dat kader met het Belgische EMT deel uit van het Quality Assurance Program for EMTs van de Wereldgezondheidsorganisatie, waarbij onder meer in mentorschap wordt voorzien. België is op dat vlak actief op het niveau van de Wereldgezondheidsorganisatie zelf, want ons land is Vice Chair van de Regional Chairmanship Group for EMTs van de Wereldgezondheidsorganisatie in Europa.

Dat is eigenlijk de Europese EMT-gemeenschap die nadenkt over de visie die nodig is, de missie, de strategie op lange termijn van de Europese EMT’s. Overigens loopt van dit jaar tot einde 2026 ook een Europees project voor een EMT-consortium, dat wil zeggen een groot, gemeenschappelijk, gezamenlijk Europees Emergency Medical Team type 3, waarbij verschillende lidstaten in dit type 3 een rol zullen spelen. De Verenigde Staten hebben nu een type 3 in Turkije. Dat is enorm. Een individueel Europees land kan dit niet.

Wij hebben Europees een project voor type 3. Wij zullen daarin bijvoorbeeld in het Mother and Child Specialized Care Team en in de Burn Rapid Response voorzien, omdat wij in Mother and Child goed zijn, evenals in Burn Rapid Response. EMT type 2 hebben we dus ontwikkeld, EMT type 3 is een Europees project waarin we ook onze rol zullen spelen.

Momenteel beschikken we dus voor het EMT type 2 over één module die we inzetten in Turkije. U weet wat dit betekent: men moet per dag 100 patiënten kunnen behandelen en ’s nachts minstens 20 patiënten in het hospitaal kunnen laten overnachten. Het totale team bestaat uit ongeveer 100 mensen: medisch, logistiek en management. Volgens het laatste rapport dat ik vanmorgen heb ontvangen, hebben wij al meer dan 1.900 patiënten gezien in het veldziekenhuis in Turkije. Wij hebben 4 bevallingen gedaan en belangrijke operaties gedaan, we hebben mensen echt geholpen. We zitten hoger dan 100 patiënten per dag wat betreft de intake. Ik vind dat een sterke prestatie.

Met wie doen wij dat? Met Belgische artsen, vaak gespecialiseerd in spoedgeneeskunde, vaak ook met ervaring in noodsituaties, ondersteund door verpleegkundigen, vaak ook gespecialiseerd in spoed, maar niet alleen dat, en andere specifieke medische profielen.

De meerderheid zijn B-FAST-vrijwilligers die al de mogelijkheid hebben gehad om deel te nemen aan relevante nationale en internationale opleidingen, simulaties, tabletop exercises en een test setup van het veldziekenhuis in oktober 2021. De vrijwilligers worden daarbij ondersteund door ervaren deskundig personeel van Volksgezondheid, Binnenlandse Zaken, Defensie en Buitenlandse Zaken. Omwille van de urgentie zijn er enkele bijkomende profielen gerekruteerddie geen B-FAST-vrijwilligers waren. Mijn administratie heeft daarvoor de meest geschikte profielen geselecteerd uit de honderden spontane sollicitaties die zij hebben ontvangen.

Wij waren dus niet alleen in het aanbieden. De Spanjaarden en de Fransen zijn daar bijvoorbeeld ook, maar wij waren in dat Europese geheel bij de eersten. Wij waren de tweede die aanvaard zijn, zoals ik al zei.

Ik vind dit een mooi verhaal van solidariteit, mevrouw Gijbels. Solidariteit betekent ook dat men het beste wat men kan aanbieden aanbiedt, het beste wat men kan doen doet. Ik denk dat we dat hier aan het doen zijn. We leren daar ook uit. We hebben de WHO-certificering nog net niet. We gaan die krijgen, ik ben daar zeker van, maar we moeten daarvoor nog een aantal etappes lopen. Turkije heeft ons wel aanvaard in de wetenschap dat we de WHO-certificering nog niet helemaal hebben.

Ik denk dat wat gebeurt enorm is. Ik was zondagavond in Peutie om de eerste shift terug te zien komen. Ik vond dat zeer hartverwarmend. Ik ga de concrete anekdotes en verhalen die men mij heeft verteld hier niet doorvertellen voor de micro, maar die anekdotes en verhalen illustreren de inzet die daar geweest is, het belang van de operatie, de emotionele geladenheid daarvan, de fierheid van de mensen die daar geweest zijn en de fierheid die ik heb dat ik dat heb kunnen doen. Ik ben daar zeer blij om en zeer dankbaar voor mijn ambtenaren en die van Binnenlandse Zaken, Buitenlandse Zaken en Defensie. De inzet van Defensie voor de civiele bescherming was ook heel belangrijk.

Ik vind dit een mooi verhaal van solidariteit. Het is heel mooi dat we daar een ziekenhuis hebben kunnen neerzetten.

Wij denken nu na over de toekomst. Het is niet de bedoeling dat wij daar heel lang blijven met zo’n veldziekenhuis. Wij moeten doen wat wij net kunnen doen. Wij zijn aan het nadenken over de transitie. Er komt natuurlijk immers vrij snel een moment waarop wij beter een stuk van de infrastructuur daar kunnen laten en dat laten invullen door de lokale work force van Turkije. Dat overleg loopt, daar wil ik nu niet op vooruitlopen.

24.03 Frieda Gijbels (N-VA):

Ik sluit mij om te beginnen graag aan bij uw woorden van dankbaarheid en bewondering voor de medische teams die daar inderdaad vrij snel zijn opgetreden. Ik wil niet betwisten dat het veldhospitaal uiteindelijk wel snel in gereedheid gebracht is. Maar ik wil wel even aanhalen dat er volgens mij een probleem was met de communicatie aan het publiek. Vooral de eerste twee dagen was het helemaal niet duidelijk wat B-FAST zou doen. De naam B-FAST doet verwachten dat de medewerkers meteen ter plekke zijn. Als er meteen gecommuniceerd was dat men een veldhospitaal zou sturen, meen ik dat er veel minder verwarring was ontstaan.

Ik roep u op het in de toekomst op die manier te doen. Ondertussen zullen die medische teams wel beter bekend zijn en zal de communicatie beter bij de burger geraken. Ik meen dat het vooral daar fout gelopen is.

Dat de keuze gemaakt is dat B-FAST zich specialiseert in EMT en waterzuivering en dat men meer wil inzetten op de Europese context, is heel goed. Ik meen trouwens dat dat nog onder de vorige regering beslist is op basis van de analyse toen hoe B-FAST verder het best werd ontwikkeld.

Ik betwist alleszins dat er door de vorige regering bespaard is op B-FAST. Ik heb dat net even gecheckt bij mijn collega, Yngvild Ingels, die daar heel goed in thuis is.

Voorts dring ik erop aan dat men werk maakt van een debriefing van het eerste team dat nu teruggekeerd is, en dat men bekijkt wat er goed gelopen is en wat er minder goed gelopen is.

Wij hopen uiteraard dat dergelijke rampen niet vaak meer plaatsvinden; ze bieden wel de mogelijkheid om na te gaan hoe sterk wij staan en wat wij nog kunnen verbeteren. Ik meen dat het belangrijk is dat dan ook meteen te doen.