Achterstand in medische verstrekkingen door de Covid-19 pandemie - Schriftelijke vraag aan minister Vandenbroucke

8 december 2021: 

Mijnheer de minister,

Volgens een audit van de ziekenhuissector (RIZIV, FAGG, FOD) is er in verschillende domeinen een achterstand wat betreft zorgverstrekkingen.
De mate waarin een achterstand is opgelopen, verschilt echter voor de diverse disciplines.
Opvallend is ook dat bepaalde ingrepen worden gekwalificeerd als "overuse" en er wordt aangegeven dat het belangrijk is dat er wat deze behandelingen betreft net geen inhaalbeweging wordt ingezet.
Als voorbeelden van behandelingen die gevoelig zijn voor overuse worden lumbale laminarthrectomie genoemd, amygdalectomie, transtympanale drainage, meniscectomie, ...
Ook is het opvallend dat het aantal gastric bypasses zelfs hoger is dan voor de Covid-19 pandemie. 
Voor een aantal behandelingen, zoals voor de hemicolectomie, waar een achterstand werd opgelopen, vermoedt men dat er met alternatieve therapieën is gewerkt.
Belangrijk is dat er wat betreft oncologie geen achterstanden meer zouden zijn.
Dit betreft een bijzonder belangrijk rapport, waar toch een aantal conclusies aan gekoppeld moeten worden.
Vandaar mijn vragen:

Is er een lijst met de behandelingen die gevoelig zijn voor “overuse” of die gewoon als “overuse” gecatalogeerd moeten worden? Zo ja, kan u deze bezorgen?

Wordt er op ziekenhuisniveau of artsenniveau opgevolgd hoe vaak deze behandelingen worden verricht? Zo ja, kan u daar een overzicht van bezorgen (uiteraard geanonimiseerd, wel graag per provincie)? Zijn er gevolgen verbonden voor de ziekenhuizen of artsen in kwestie en zo ja, welke?

Welk plan bestaat er voor hogervermelde behandelingen om de overuse terug te dringen of – beter nog – te stoppen? Kan u dit per verstrekking aangeven?

Is er berekend hoeveel “overuse” kost aan de maatschappij? Hoeveel is dat?

Welke stappen zal u nemen om te voorkomen dat de achterstand in overuse behandelingen niet wordt ingehaald en welke stappen zal u nemen opdat men niet hervalt in dezelfde routine?

Indien er nu alternatieve behandelingen worden gedaan (zoals voor de hemicolectomie), wordt dan opgevolgd wat de kosten-baten hiervan zijn, zodat dit kan worden bestendigd als de uitkomst gunstig is?

Wordt er onderzocht hoe het komt dat er meer gastric bypasses worden verricht? Kan u een overzicht geven van het aantal verstrekkingen per provincie preCovid en perCovid?

Met betrekking tot het aantal transplantaties, wordt aangegeven dat er – gezien het beperkte aantal – geen heel duidelijke inschatting is over de precieze achterstand. Zijn er hierover recentere cijfers bekend?

Gezien het aantal behandelingen die gecatalogeerd kunnen worden als overuse teruggelopen is, is er wellicht ook een terugloop van iatrogene incidenten? Wordt dit in kaart gebracht en zo ja, kan u hiervan een overzicht geven? Is er zicht op het aantal vermijdbare iatrogene incidenten per jaar en kan daar een kostprijs op geplakt worden?

Met dank voor uw antwoorden,

Frieda Gijbels

21 januari 2023: 

1. Een exhaustieve lijst voor ons land is er niet. In het door U aangehaalde auditrapport van de eenheid audit ziekenhuizen van december 2021 wordt verwezen naar het artikel “Evidence for overuse of medical services around the world” van Shannon Brownlee gepubliceerd in de Lancet in 2017[1]. Haar definitie van het begrip “overuse” luidt:” Overuse, which is defined as the provision of medical services that are more likely to cause harm than good, is a pervasive problem. Direct measurement of overuse through documentation of delivery of inappropriate services is challenging given the difficulty of defining appropriate care for patients with individual preferences and needs; overuse can also be measured indirectly through examination of unwarranted geographical variations in prevalence of procedures and care intensity.” Ter illustratie wordt er in het rapport bij een aantal verstrekkingen (vb. zijn lumbale laminectomie, amygdalectomie, meniscectomie,…) verwezen naar artikels of documenten die aangeven dat ze gevoelig kunnen zijn, ook in ons land, voor “overuse”. Zo wordt er onder meer verwezen naar de  website  www.healthybelgium.be met de link (Medical Practice Variations - For a Healthy Belgium)  waarin onverklaarde geografische verschillen inzake zorgverstrekkingen zichtbaar zijn gemaakt voor ons land. 

 

2. Omdat de strijd tegen nodeloze, niet-passende en niet-conforme verzorging van groot belang is, zijn er door het RIZIV een reeks maatregelen uitgewerkt om ondoelmatige zorgverlening terug te dringen en ook een aantal nieuwe methoden daartoe geïntroduceerd. Daarvoor verwijzen we onder meer naar volgende documenten:

De analyse van praktijkvariaties in België: https://www.gezondbelgie.be/nl/medische-praktijkvariaties
Het plan inzake doelmatige zorg (zie globale aanpak en prioriteiten): https://www.riziv.fgov.be/nl/themas/zorgkwaliteit/Paginas/doelmatigheid-...  
Het federaal toezicht op en audit van de ziekenhuizen: https://www.riziv.fgov.be/nl/themas/zorgkwaliteit/Paginas/federaal-toezi...
Het begrotingstraject 2022-2024 (zie lange termijnvisie voor effectieve zorg): https://www.riziv.fgov.be/nl/themas/financiering/Paginas/kick_off_uitgeb...
De evaluaties van het Kenniscentrum voor de gezondheidszorg (KCE) als onafhankelijke onderzoeksinstelling die wetenschappelijke adviezen verleent: https://kce.fgov.be/nl 

 

De Dienst voor geneeskundige evaluatie en controle (DGEC) van het RIZIV evalueert verstrekkingen van  zorgverleners en spoort zo praktijken zoals overconsumptie op. Men hanteert ook andere werkwijzen zoals individuele feedback en sensibiliseringsacties via briefwisseling, recent voorbeeld in dit kader is de artroscopische meniscectomie in geval van degeneratieve knieletsels. Voor de lijst van recente activiteiten verwijzen we naar het activiteitenverslag van de DGEC:  https://www.riziv.fgov.be/nl/publicaties/Paginas/activiteitenverslagen-d...

 

3. Zoals in antwoord op vraag 2 beschreven lopen er al vele acties. Momenteel wordt er vooral ingezet op het verder implementeren en intensifiëren van de hogerop beschreven mechanismen en plannen.   

 

4. Het berekenen van overuse is een moeilijk gegeven. “Overuse” is een zone in een continu spectrum van gewenste zorg naar low value care naar overuse / misuse naar intentionele misuse / overuse naar frauduleuze praktijken. Er zijn geen vaste afkappunten, daarenboven zou men individueel per prestatie, gebonden aan een medische situatie, een grenszone dienen te bepalen om tot een onderbouwde berekening te komen. Dit is een moeilijk haalbare benadering. Overuse is eerder te beschouwen als een groep prestaties en hun bijhorende facetten met open eindes. Het onderdrukken van deze open groep dient daardoor voornamelijk te gebeuren door flankerende maatregelen zoals (verplichte) adherentie aan EBM richtlijnen of introductie van onderbouwde richtlijnen waar mogelijk.

Daarenboven maken voortschrijdende inzichten op medisch vlak dat een dergelijke oefening ook voortdurend dient geactualiseerd te worden. Via continue bijscholing stoelen de meeste zorgverleners hun medische praktijkvoering op Evidence Based Medicine (EBM) richtlijnen indien ze voorhanden zijn, om zo een performante, kwaliteitsvolle en doelmatige geneeskunde uit te oefenen. Wanneer naar boven komt dat aanpassingen in de medische praktijkvoering aan EBM richtlijnen langer duren dan verwacht, zoals dit bijvoorbeeld het geval was voor artroscopische meniscectomie in geval van degeneratieve knieletsels, dan kan het RIZIV acties ondernemen en  daarna de impact van de ondernomen acties meten.

5. Zie in de eerste plaats het antwoord van vraag 2 en 3. Ik heb aan mijn administraties gevraagd, gezien het moeilijke gegeven van “overuse” om te bekijken welke extra stappen ondernomen kunnen worden.

6. Antwoorden op vragen met deze insteek vergen een minutieuze wetenschappelijke aanpak om tot valide resultaten te komen. Dit behoort tot het domein van de wetenschappelijke wereld. Deze resultaten worden opgevolgd door de diverse betrokken technische werkgroepen op het RIZIV en zo nodig worden eventuele noodzakelijke acties ondernomen.     

7. Voor de bevindingen pre-Covid verwijzen we U naar https://www.gezondbelgie.be/nl/medische-praktijkvariaties/spijsvertering... en het rapport van de eenheid audit ziekenhuizen ter zake. 

Voor de situatie tijdens COVID is er naar de oorzaken geen specifiek onderzoek gedaan. Gegeven de enorme werklast in de ziekenhuizen zijn extra bevragingen of bezoeken ter plaatse vermeden. Bedoeling van het door U geciteerde auditrapport is om de implementatie van de HTSC richtlijnen na te gaan en als signaalfunctie te functioneren voor eventuele verbetermogelijkheden. Via het delen van de bevindingen met de ziekenhuizen en onder meer de hoofdartsen kan op deze wijze gesensibiliseerd en bijgestuurd worden.

Een diepgaande analyse per provincie tijdens de pandemie, op basis van de methodologie uit het auditrapport, is statistisch niet verdedigbaar. De ramingen die we gebruiken om op basis van onvolledige facturatiedata toch een eerste inzicht te kunnen geven, genereren een beeld per maand, waardoor de aantallen te klein zijn om uitspraken ten gronde te kunnen doen tussen provincies. Met betrekking tot de “gastric bypass” gaat het over minder dan 800 ingrepen per maand voor ons land waardoor we erg kleine aantallen krijgen in bepaalde provincies.  

8. De beste en recentste cijfers zijn deze van de (Euro)transplantcoördinatoren. Zij kunnen ook de impact het best duiden. Om dezelfde reden als onder punt 7 zijn die niet bevraagd. Er is in juni 2022 een update van het auditrapport gemaakt waarin het beeld wordt geactualiseerd tot en met de 4e golf op basis van data tot februari 2022. 

9. Er is geen register voor iatrogene incidenten. Men zou een benadering kunnen overwegen op basis van de koppeling van verblijfsgegevens, nomenclatuurgegevens en MZG gegevens. De volledige set van deze gegevens is pas beschikbaar 2 à 3 jaar na de prestatie. Deze berekening zou eventueel te maken zijn per pathologie en dient telkens gevalideerd te worden. De hoeveelheid aan ingezette middelen om dit trachten in te schatten, is sterk af te wegen ten opzichte van de meerwaarde en andere prioritaire doelstellingen.

[1] Evidence for overuse of medical services around the world - The Lancet