Coronabarometer - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie gezondheid 25 januari 2022:

01.02 Frieda Gijbels (N-VA): 

Mijnheer de minister, mijn oorspronkelijk ingediende vraag is ondertussen al achterhaald. De barometer is er ondertussen. Wij zijn daar blij mee. Onze fractie is al vragende partij voor deze barometer sinds het najaar van 2020. De barometer geeft een aantal fases aan: de rode, de oranje en de gele fase. De gele fase kunnen we beschouwen als een fase waarin het virus endemisch is en er nog bepaalde adviezen gelden. Mijnheer de minister, zal de regie in de gele fase liggen bij de provincies en de lokale besturen? In welke mate ziet u deze fase los van de pandemiewet? Valt dat volgens u samen? Is de pandemiewet dan niet meer actief? In de gele fase valt het CST weg. Als we opnieuw naar de oranje of rode fase moeten opschalen, wordt het CST dan eerst grondig herbekeken? Er zijn immers steeds meer twijfels over het nut van het CST nu we een hoge vaccinatiegraad hebben bereikt. Experts geven dat ook aan. In welke mate wordt dat meegenomen? Zal dat worden herbekeken? Zal dit wegvallen? Stel dat we terug in de gele fase zijn aanbeland, hopelijk gebeurt dat snel, en er moet terug naar oranje of rood worden opgeschaald, kan dit dan ook op lokaal niveau, per provincie of per gemeente, gebeuren? Er wordt in de barometer met richtwaarden over de hospitalisatiegraad en de bezetting van intensieve zorg gewerkt. Daar staat ook telkens een politieke beslissing tegenover. Als er twijfel bestaat over het overgaan van de ene fase naar de andere, zal dan voorrang worden gegeven aan de fase met de minste beperkingen? Zal men met andere woorden voorrang geven aan de mentale gezondheid? In de gele fase worden kwetsbare mensen aangeraden om FFP2-maskers te dragen. Garandeert u dat er een voldoende voorraad van die maskers is? Is de barometer ook gekoppeld aan een barometer voor de gezondheidszorg? Wordt dat overwogen? Kunt u dat toelichten?

01.07 Minister Frank Vandenbroucke: 

Mijnheer de voorzitter, geachte leden, vermits de barometer is goedgekeurd door het Overlegcomité en uitvoerig toegelicht in de pers, presenteer ik hier niet opnieuw de barometer. Ik herhaal ook niet met welke criteria we rekening houden en hoe de procedure er precies uitziet. Ik zal geen exhaustief antwoord geven op alle vragen, maar ik ga in op enkele punten waarbij zeer hardnekkige misverstanden bestaan of mogelijk misverstanden kunnen rijzen in de toekomst. Wat mij betreft, is het nooit de bedoeling geweest om een soort automatische piloot te installeren. Ik heb mij in het verleden zeer uitdrukkelijk verzet tegen de idee van een barometer die een automatisme zou zijn, ook in publieke discussies. Mensen thuis vernemen dan hoeveel hospitalisaties omwille van corona er zijn. Vervolgens weten zij automatisch en onmiddellijk welke maatregelen daaruit voortvloeien. Dat werkt niet en zo zullen we ook niet werken. Het beoordelen van een epidemie is veel complexer. Er moet met heel veel elementen rekening worden gehouden. Er is een heel dashboard aan gegevens dat beoordeeld moet worden, op de eerste plaats door onze Risk Assessment Group. Vervolgens wordt er politiek beslist, op basis van de beoordeling van de Risk Assessment Group en andere beoordelingen die we krijgen, over de context waarin we ons bevinden en de maatregelen die daarbij passen. Dat het geen automatisme is, is essentieel. Mevrouw Merckx, in uw vraag is het niet duidelijk of u nu voor- of tegenstander bent van een automatisme. U zegt dat niet het Overlegcomité maar wel het Parlement die beslissingen zou moeten nemen. Dat is wel een bijzonder onpraktisch voorstel. Het is niet werkbaar om telkens het Parlement bijeen te roepen om te beslissen over een komend pakket aan maatregelen. Het Parlement moet de uitvoerende macht controleren. De regering en de uitvoerende macht hebben de politieke verantwoordelijkheid om maatregelen te nemen en de barometer is daarbij een als beleidsoriënterend kader. Dat is een kader dat zorgt voor oriëntering van het beleid. Het zorgt voor een betere voorbereiding van het beleid en op die manier ook voor meer voorspelbaarheid. De essentie van een barometer is dat er meer voorspelbaarheid verkregen wordt omdat maatregelen die genomen kunnen worden wanneer de situatie erger wordt of wanneer de situatie beter wordt, op voorhand omschreven zijn, besproken zijn, geïdentificeerd zijn, op papier gezet zijn. De sectoren weten waaraan ze zich moeten verwachten. Die duidelijkheid is belangrijk. De beslissing welk maatregelenpakket effectief in werking wordt gezet, kan niet worden overgelaten aan een computerprogramma of een groep experten. Die beslissing moet politiek genomen worden op basis van een zicht op de hele situatie. Dat wil ik nog eens sterk beklemtonen. Ik wil eveneens onderstrepen dat de beoordeling natuurlijk niet alleen rekening houdt met hoeveel virus er circuleert, maar ook met heel wat andere gegevens, zoals sociale gegevens, economische gegevens en het belang van het mentale welzijn. Madame Rohonyi, je trouve un peu fatigant de vous demander cela, mais sur quelles données vous basez-vous? Quelles sont les données concernant la santé mentale? De grâce, consultez les documents qui sont publiés. Lisez les avis. Tout ceci est inclus dans les travaux préparatoires. Pour rappel, on a installé dans le GEMS un groupe d'évaluation mentale (le MAG), comprenant des experts issus des universités, des administrations, des acteurs sociaux, des experts en santé au travail, Sciensano, etc. Ce groupe d'évaluation mentale a collecté un large éventail d'informations qualitatives et quantitatives sur la santé mentale et l'utilisation des capacités des soins de santé. Dix rapports sur la santé mentale ont ainsi été publiés via le site internet dédié depuis début 2021, avec une série d'indicateurs et de données! Mais vous continuez à répéter qu'on ne fait rien sur la santé mentale et vous vous demandez encore où trouver les données. De grâce, consultez les travaux du GEMS, avec ses dix rapports publiés sur la santé mentale! Ceux-ci comportent une série de données quantitatives et qualitatives qui ont été intégrées dans les avis du GEMS et donc aussi intégrées dans la préparation de nos décisions via les rapports et les notes du Commissariat Corona. C'est un peu fatigant de devoir tout le temps répéter la même réponse! De même, en ce qui concerne la motivation, 38 rapports ont été publiés jusqu'à présent sur ce baromètre. Pour nous, cela fait également partie intégrante de notre préparation quand, sur la base de ces rapports, nous proposons et nous discutons des mesures au sein du Codeco. Mijnheer de voorzitter, ik herhaal het nog eens in het Nederlands omdat dit een hardnekkig misverstand is. Ik lees dat ook in manifesten die worden gepubliceerd. Het is duidelijk dat die mensen nooit de adviezen in kwestie hebben gelezen. We baseren ons helemaal niet alleen op de circulatie van het virus. Op zich is dat uiteraard wel een essentieel gegeven, vermits het hier per slot van rekening allemaal gaat om de ziekte die het veroorzaakt. Er zijn echter door de GEMS al tien rapporten gepubliceerd over het mentale welzijn en de mentale gezondheid tijdens de covidcrisis, met tal van indicatoren en gegevens waar wel degelijk rekening mee wordt gehouden. Zowel de GEMS, als het coronacommissariaat houden er rekening mee in de voorstellen die ze formuleren, en ook de politiek doet dat. Hetzelfde geldt voor de motivatie. Er zijn al 38 rapporten gepubliceerd over de motivatie van de bevolking, en of er veel of weinig draagvlak is voor de maatregelen die worden voorgesteld of zijn genomen. Ik vind het dan ook bijzonder vreemd dat hier alsmaar wordt herhaald dat er sprake zou zijn van een tunnelvisie die men aankleeft. Mevrouw Gijbels, uiteraard kan op basis van de indicatoren die op tafel liggen getwijfeld worden of we ons nu in code rood, dan wel code oranje of geel bevinden. We kijken vooral naar twee indicatoren, sleutelindicatoren dus, omdat het hier in wezen gaat over het beschermen van onze gezondheidszorg en het bewerkstelligen dat alle burgers toegang blijven hebben tot goede gezondheidszorg. Een eerste sleutelindicator is inderdaad het aantal nieuwe hospitalisaties omwille van covid. Die hospitalisaties geven, zoals u terecht hebt opgemerkt, de dynamiek aan. De tweede indicator heeft betrekking op het aandeel van onze capaciteit in intensieve zorg dat wordt ingenomen door patiënten met covid. Deze twee sleutelindicatoren kunnen inderdaad in een verschillende richting wijzen, zoals we momenteel ook vaststellen. De wijzer inzake intensieve zorg wijst naar een code oranje. De wijzer inzake de nieuwe hospitalisaties omwille van covid wijst dan weer naar een code rood, zelfs zeer sterk naar code rood. Er moet dus een globale beoordeling worden gemaakt. Er kan heus niet zomaar worden gekozen, mevrouw Gijbels, voor het maatregelenpakket dat men als het meest gunstige inschat voor het mentale welzijn. Nee, op basis van de wijzers, die inderdaad in verschillende richtingen wijzen, maakt men een beoordeling van de epidemiologische situatie en men houdt rekening met het mentale welzijn. Ik voeg daar nog aan toe dat het idee dat het mentaal welzijn alleen maar gebaat is bij een koers naar versoepelingen, een beetje vreemd is. De mensen moeten vooral worden gerustgesteld met betrekking tot onze bekwaamheid om de situatie goed te beheersen en te controleren. Er zijn ook mensen die bang zijn voor een ongecontroleerde situatie, vaak oudere mensen die ongerust zijn over een epidemie waarvan zij het gevoel hebben dat zij niet onder controle is. Als de situatie in de scholen niet onder controle is omdat het virus razendsnel rondgaat, is dat op zichzelf natuurlijk een oorzaak van mentaal onwelzijn. Dat is op zichzelf een probleem dat aanleiding geeft tot gevoelens van onzekerheid en angst. Het idee dat men best zoveel mogelijk versoepelt en zo weinig mogelijk maatregelen neemt om het mentaal welzijn van mensen te ondersteunen, is dus, eerlijk gezegd, nogal vreemd. Mensen moeten vooral het gevoel hebben dat de situatie onder controle is, inderdaad met een minimum aan beperkingen van onze vrijheid, met een maximale mogelijkheid om een normaal leven te leiden. Daarover gaat het. Wij wilden dus absoluut geen automatische piloot invoeren. Dat is het eerste misverstand. Er is een tweede misverstand. Het is absolute onzin dat er geen rekening wordt gehouden met het mentaal welzijn, dat daarover geen gegevens zijn en dat mevrouw Rohonyi daar al een jaar om vraagt zonder enig resultaat. Die gegevens zijn er intussen in grote mate, reeds in tien rapporten. Ten derde, halen wij een ander automatisme boven als de indicatoren in verschillende richtingen wijzen, waarbij wij dan voor het meeste vrijheid en het meeste versoepeling kiezen? Nee, wij maken een beoordeling waarbij wij ook rekening houden met de dynamiek van de situatie. Dat is natuurlijk vandaag ook zo. Vandaag zien wij eigenlijk een stabilisatie op een redelijk hoog niveau van bezetting van onze intensieve zorg door patiënten besmet met covid en een zeer hoog aantal hospitalisaties door covid. Het goede nieuws is dat de hospitalisaties, in verhouding tot het aantal besmettingen, veel minder omvangrijk zijn dan vroeger, dat zij blijkbaar ook vaak gepaard gaan met minder ernstige ziekten en een minder lang verblijf in het ziekenhuis. Wanneer het gaat om omikron, geven de besmettingen ook veel minder aanleiding tot een verblijf op intensieve zorg. Dat is het goede nieuws. Er blijft echter een enorme golf van besmettingen, wat mij doet zeggen dat wij er zeker goed aan doen om beslissingen te nemen die zijn gebaseerd op code rood. Ook in code rood hebben wij echter vrijheidsgraden. De barometer zegt niet dat men maar een enkele soort beslissing kan nemen. Er zijn vorken en mogelijkheden waarbinnen het Overlegcomité keuzes maakt. Wij moeten ons vandaag nog altijd grote zorgen maken over de impact van een totaal ongecontroleerde omikrongolf – als wij dat zouden laten gebeuren – op afwezigheden op het werk en op de continuïteit van sleutelsectoren, het onderwijs en de zorg. Dat is ook de reden waarom ik van oordeel ben dat het nodig is om snel een aantal beslissingen te nemen die toelaten dat ziekenhuizen en andere bedrijven verder kunnen blijven functioneren, ondanks de groeiende uitval van personeel. Het is de bedoeling van de regering om ter zake snel met voorstellen te komen. Wij hopen dat het Parlement in staat is om daarover snel beslissingen te nemen zodat men tijdelijk en uitzonderlijk op een flexibele manier extra personeel kan inzetten. Over de specifiekere vragen kan ik nog het volgende zeggen. D'abord, l'idée selon laquelle le baromètre et l'ensemble des mesures sont uniquement orientés vers la fermeture ou l'ouverture de certains secteurs est, selon moi, incorrecte. Bien au contraire, je pense qu'un pas en avant important vient d'être franchi avec ce débat sur le baromètre. Au lieu de dire qu'on va ouvrir ou fermer tout un secteur, on va avant tout établir une différenciation sur la base du type d'activité dans un certain secteur. Deuxièmement, dans les secteurs, la différenciation se fera sur la base de la capacité de la ventilation. À cet égard, Mme Rohonyi a fait référence à une idée lancée il y a déjà longtemps, selon laquelle il faut peut-être travailler sur la base de labels et différencier dans les secteurs ceux qui sont capables de rester ouverts pendant une épidémie et ceux qui n'en sont pas capables. En l'occurrence, c'est notamment la capacité de ventilation qu'il convient de prendre en considération. C'est sur ce point que le débat au sein du Codeco a, selon moi, franchi une étape extrêmement importante, parce qu'on va procéder à une différenciation au sein des secteurs sur la base de la capacité de ventilation. Je sais bien que la ventilation est un défi important, mais je crois que les décisions prises et les jauges définies sont réalistes pour toute une série d'infrastructures et de secteurs. Prévoyons-nous déjà un label? Non, mais dans l'avant-projet de loi que j'ai déposé au sein du gouvernement et dont nous sommes en train de débattre avec les entités fédérées, l'idée d'un "labelling" est absolument essentielle. L'idée que je défends dans cet avant-projet consiste, dans un premier temps, à légiférer sur les métriques, la nécessité de disposer d'un compteur de CO2 dans certaines infrastructures, et ensuite à travailler sur la base d'un labelling qui va indiquer quelles salles, quels établissements sont capables de ventiler suffisamment l'air intérieur. Ce n'est que dans une troisième étape qu'il faut, selon moi, imposer des mesures et des normes et prévoir les sanctions y attachées. Telle est mon idée. Ik kan niet veel zeggen over een voorontwerp van wet, omdat de tekst nog niet openbaar is. Ik ben hem op het ogenblik aan het bespreken met de deelstaten. Mijn idee is inderdaad dat de eerste stap in het beleid rond luchtkwaliteit moet zijn om overal te voorzien in meetinstrumenten, de zogenaamde CO2-meters. In een volgende stap zou men inderdaad moeten gaan naar een systeem van labeling. Zo laat men toe aan zalen, infrastructuren, cafés en restaurants om uit te hangen welke kwaliteit van ventilatie zij kunnen bereiken. Zo kan het publiek het zien en is het ook gemakkelijker om te inspecteren. Dat is wat men volgens mij moet doen. Als het wetgevende initiatief er komt, is het breder en permanenter van aard dan wat hier voorligt met de barometer. Dat is namelijk een beleid inzake ventilatie, specifiek verankerd in een situatie van epidemie. Dat brengt mij bij uw opmerkingen, mevrouw Gijbels. We moeten toch opletten voor terminologische begripsverwarring, waarmee ik niet gezegd heb dat u dat doet. U zegt dat het, als we in de gele fase van de barometer zitten, betekent dat het virus endemisch is geworden. Dat zou ik eerlijk gezegd zo niet zeggen. Ik zou een beetje voorzichtig zijn met die terminologie. Ik heb aan het commissariaat gevraagd om dat op te klaren. Een virus is endemisch als het regelmatig terugkomt. Endemisch wil zeggen dat we te maken hebben met een seizoensfenomeen. Dat is de betekenis van endemisch, niet meer of niet minder. Het is dus niet omdat het virus endemisch zou zijn, dat we in een groene of gele fase zitten. Het is ook niet omdat we in een groene of gele fase zitten, dat het virus endemisch is. Dat is eigenlijk iets anders. Het zijn dus verschillende discussies. Endemisch betekent dat het virus regelmatig terugkomt. Onze barometer zegt iets over de ernst van de circulatie van een virus op een welbepaald moment, of het nu endemisch is of niet. Wij moeten ook een beetje voorzichtig zijn bij de identificatie van rood, oranje en geel met activering van de pandemiewet of niet. Het lijkt mij evident dat bij code rood de pandemiewet moet geactiveerd zijn. Het lijkt mij ook redelijk evident dat in code oranje op zijn minst de vraag wordt gesteld of de pandemiewet dan niet moet geactiveerd zijn. Dat is redelijk evident. Wij moeten opletten met het maken van een soort van geclicheerd verband. De pandemiewet is een wettelijke basis om op het federale vlak maatregelen te nemen in een epidemische noodsituatie. Pandemie wil zeggen dat het virus wereldwijd is verspreid. Pandemiewet is dus eigenlijk een verkeerd woord. Het is een wet die mogelijkheden geeft aan de federale overheid in een epidemische noodsituatie, dat is ook de juiste benaming van die wet. Het woord pandemie komt daarin niet voor. Het woord endemisch komt daarin ook niet voor. Een virus dat endemisch is, kan ook een epidemische noodsituatie geven op een bepaald moment. Wij moeten die termen dus echt uit elkaar houden en opletten met het vocabularium. Ik wil een beetje waarschuwen voor simplisme. De barometer beschrijft om te beginnen niveaus van bedreiging door circulatie van een virus. De barometer zegt niet of er een pandemie is of niet. De barometer zegt ook niet of dat virus endemisch is of niet. De barometer beschrijft de mogelijke risico's voor het gezondheidszorgsysteem, met verschillende niveaus van risico en wat dan te doen. Mevrouw Gijbels, ik volg u wel als het gaat over het volgende. De barometer is een instrument dat men soms in de kast zal leggen, omdat men niet te maken heeft met de circulatie van een virus waarbij moet nagedacht worden over geel, oranje of rood. Eigenlijk is dat hetgeen u omschreef als groen. Er is dan geen noemenswaardige circulatie van een virus waardoor wij ons de vraag moeten stellen of wij in geel, oranje of rood zitten. Geel wil wel zeggen dat er circulatie is van een virus en dat de situatie onder controle is. De barometer met geel-oranje-rood is een instrument dat hopelijk op een bepaald ogenblik rustig in een kast kan belanden en er misschien op een ander ogenblik misschien opnieuw zal worden uitgehaald. Laat ik duidelijk zijn. Voor de meeste mensen hoort het gebruik van een coronapas bij een code rood of een code oranje en niet bij wat wij omschrijven als code geel. Dat is behoorlijk duidelijk, hoewel daarover in de toekomst nog heel wat discussie zal zijn. Alleen zou ik daaraan nog de hiernavolgende beschouwing willen toevoegen. Een coronapas of later misschien, na het debat daarover, debat dat wij nu nog niet hebben gevoerd, een coronapas die uitsluitend is gebaseerd op het vaccinatiebewijs, dus kortweg een vaccinatiebewijs, is zoals een paraplu die bij mooi weer in de paraplubak blijft staan, zoals alle andere maatregelen overigens. Een barometer heeft niet veel zin, als men geen verzameling paraplu's in de paraplubak heeft klaarstaan. Het instrument van de coronapas, later misschien ooit gereduceerd tot het instrument van het vaccinatiebewijs, waarover het Parlement nog moet nadenken, moet ter beschikking zijn. De paraplu moet bij slecht weer klaarstaan in de paraplubak. Die mag niet worden weggegooid, wanneer het goed weer is. Die mag niet naar het afvalpark worden gebracht, wanneer het goed weer is. Die moet rustig blijven staan. Dit is het pleidooi dat ik zou willen houden, wanneer het gaat over al dan niet een barometer of over al dan niet een coronapas. Een coronapas zal nodig zijn in sommige omstandigheden, zoals de paraplu in sommige omstandigheden wordt bovengehaald. Wanneer de paraplu niet nodig is, wordt die niet op het containerpark weggegooid. Die blijft rustig en goed in orde in de paraplubak staan. Wij zullen dus pakketten van maatregelen, zoals een coronapas, moeten klaarhouden voor wanneer dat nodig is, maar we zullen die niet altijd hoeven te gebruiken. Eerlijk gezegd, de logica is dat, wanneer wij in een situatie van code geel zijn, zeker wanneer wij de barometer in de kast leggen, geen coronapas zullen gebruiken, naar ik veronderstel. Dat moet dus erg duidelijk zijn. Ondertussen kreunt onze samenleving toch wel onder het virus. Ook ons onderwijs kreunt eronder. Wij zullen daar morgen over spreken, hoe dan ook heb ik al publiekelijk uitgelegd dat op het ogenblik en op tijdelijke basis mijns inziens de quarantainemaatregelen in het onderwijs disfunctioneel aan het worden zijn. Kinderen die besmet zijn, moeten thuis in isolatie blijven. Evenzeer denk ik dat we, als we in het onderwijs tijdelijk de quarantainemaatregelen niet gebruiken, op andere vlakken dubbel zo streng en misschien ambitieuzer zullen moeten zijn. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de vaccinatie van kinderen, waarop we straks nog zullen terugkomen. Als we dus de scholen draaiende willen houden zonder quarantaineregels, dan zullen we dubbel zo hard moeten inzetten op vaccinatie van de kinderen. Dan zullen we zeer voorzichtig moeten zijn met de heropstart van andere mogelijkheden, zoals buitenschoolse activiteiten met overnachtingen, en dan zal de hele samenleving heel voorzichtig moeten zijn. Telewerk zullen we dan bijvoorbeeld duidelijk nog een hele tijd in stand moeten houden. Als samenleving moeten we er iets voor overhebben dat we de scholen willen openhouden. Dat is ook een deel van het debat dat we morgen in de interministeriële conferentie Volksgezondheid zullen voeren. Ziedaar, mijnheer de voorzitter, een aantal reacties op wat in de vragen aan bod kwam.

01.09 Frieda Gijbels (N-VA): 

Mijnheer de minister, u zegt dat de barometer op een gegeven moment weer in de kast zal kunnen gaan. Ik hoop dat met u. Ik begrijp dat die dan ook weer uit de kast kan komen. Kan dat bijvoorbeeld ook gebeuren bij een influenza-epidemie? Wie beslist daar dan over? Ik voel dat we hiermee bijna op een hellend vlak terechtkomen. Ik denk dat hieraan dan toch een debat vooraf moet gaan. Dat raakt immers ook aan het domein van de Gemeenschappen. Over het vaccinatiebewijs zegt u dat het klaar moet zijn en zoals de paraplu in de paraplubak klaar moet staan. Geldt dat dan ook voor influenza? Waar ligt de grens? In welke mate blijft dat een federale bevoegdheid? Ik heb daar echt twijfels over. U hebt geen antwoord gegeven op mijn vraag of een opschaling vanuit de gele fase naar oranje of rood ook op provinciaal of gemeentelijk niveau kan gebeuren. U bent breed ingegaan op mijn vraag of men voorrang zou geven aan de fase met de minste vrijheidsbeperkingen bij twijfel. U zegt dat mentaal welzijn niet alleen wordt bepaald door de graad van vrijheid, maar ook door het gevoel dat mensen zich beschermd en veilig voelen. Ik geef toe dat dat een moeilijk evenwicht is. Tegelijk grijpt u dit podium aan om een uitgebreid statement over het Wintermanifest te maken. Dat vind ik toch wel jammer. U staat blijkbaar niet open voor een debat. Er bieden zich zo veel mensen aan uit verschillende disciplines met verschillende expertises die een grondig debat ter zake mee willen voeren. U werpt op dat u altijd rekening hebt gehouden met hun opmerkingen en er dus geen probleem is. Dat vind ik jammer. Ik hoop dat u ter zake van mening verandert en dat u openstaat voor wat zij kunnen bijdragen.