De intentieverklaring omtrent de Einsteintelescoop - mondelinge vraag aan staatssecretaris Dermine

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de staatssecretaris, het is niet de eerste keer dat we hier hebben over de Einsteintelescoop, maar ik voel mij opnieuw genoodzaakt om er vragen over te stellen, omdat een en ander mij toch nog niet helemaal duidelijk is. Op de agenda van de ministerraad van 22 september lezen we dat er een intentieverklaring is om een gezamenlijk bod te doen voor de bouw van de Einsteintelescoop op het drielandenpunt.

Dit is een ontzettend belangrijk project, dat wordt geschat op 2 miljard euro. Het zou zorgen voor 1.500 jobs, contracten voor lokale bedrijven en een directe economische return van 3 miljard euro. Het zou ook zorgen voor een concentratie aan kennis, innovatie en ontwikkeling, wat heel welkom is en ook voor de verre toekomst perspectieven biedt.

Nederland heeft dat goed begrepen en heeft al een hele tijd geleden gezegd een klein miljard aan de kant te zullen zetten. België heeft zich tot nu toe nog niet uitgesproken over concrete investeringen. Wat werd er op de ministerraad besproken? Zit ook het Waalse Gewest nu op de lijn dat de Einsteintelescoop welkom is voor de regio? Minister Demir vaardigde voor de Vlaamse regering immers een omzendbrief uit om een basis te creëren voor het verhinderen van de bouw van windturbines in de omgeving van de potentiële site. Heeft ook de Waalse regering een dergelijk initiatief genomen?

U gaf eerder aan dat u een coördinerende rol hebt in het kader van de Einsteintelescoop. Hoe vult u die rol concreet in? Welke initiatieven hebt u tot nu toe genomen en welke zal u nog nemen? Is het volgens u belangrijk dat België voldoende engagement en bereidwilligheid toont in dit project? Op welke manier zal u dat concretiseren? Hoeveel middelen zal de federale regering voorzien als investering in de Einsteintelescoop?

Staatssecretaris Thomas Dermine:

Mevrouw Gijbels, op 22 september gaf de ministerraad mij het mandaat om namens de federale regering de belangenverklaring met alle Belgische en buitenlandse partners te ondertekenen. Het evenement verliep heel goed en betekent een belangrijke stap voorwaarts in de samenwerking tussen de partners van het Einsteintelescoopproject. Wij vinden dit een heel belangrijk project voor België, Vlaanderen en Wallonië. Er is een werkgroep opgericht waarin de betrokken kabinetten, ministeries en wetenschappers vertegenwoordigd zijn om de kwestie op de voet te volgen.

De werkgroep bestudeert onder andere de impact van windturbines en mijnbouwactiviteiten. Het kabinet van minister Borsus van het Waalse Gewest heeft stappen ondernomen die vergelijkbaar zijn met die in Vlaanderen, om ervoor te zorgen dat er geen windturbines worden gebouwd voordat de definitieve beslissing over de kandidatuur is genomen.

Ik gaf de POD Wetenschapsbeleid de opdracht om een Belgische taskforce op te richten en te coördineren waarin alle betrokken Belgische autoriteiten zijn samengebracht. Deze taskforce is voor het eerst op 30 augustus 2023 en vervolgens opnieuw in november samengekomen. Men heeft een concreet werkplan voor 2024 opgesteld, een retroplanning, en manieren bekeken om de Einsteintelescoop te financieren en de kosten tussen de verschillende autoriteiten te verdelen. De samenwerking met alle deelstaten, met minister Brouns en minister Borsus, is zeer positief.

Ik heb ook de Federale Raad voor Wetenschapsbeleid advies gegeven over de socioeconomische impact van het project in België. Ik ben het volledig met u eens dat het van vitaal belang is dat België zich ten volle engageert voor dit project dat een unieke kans biedt om een onderzoekinfrastructuur van internationale omvang te huisvesten. Er is tot nu toe alleen een verdeelsleutel voor de voorbereidende fases vastgelegd.

Er werd een paar miljoen euro vastgelegd door elke entiteit, maar er is nog geen beslissing genomen over de bijdrage van België en zijn entiteiten, waaronder de federale regering, aan de constructie zelf, die veel duurder zal zijn dan de voorbereidende fase. Dat wordt een van de belangrijkste taken van de Belgische taskforce in de komende maanden.

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de staatssecretaris, ik dank u voor het antwoord. Stilaan volstaat het niet meer om te vertellen hoe belangrijk dat project is, hoeveel impact het op de regio zal hebben en hoeveel toekomstperspectieven het zal brengen. Iedereen is het daar wel over eens. Ik denk dat we nu concrete financiële engagementen nodig hebben. Nederland heeft ons nodig omwille van de locatie, maar ze nemen wel het voortouw.

Ik vind het heel jammer om te zien dat wij achterblijven. Vlaanderen heeft ondertussen beslist om 21 miljoen euro aan de kant te zetten, maar wat doet Wallonië, wat doet deze regering, wat zijn uw ambities op dat vlak? Daarover horen we u nog altijd niets zeggen. Ondertussen zwaait Nederland de plak met dat miljard dat ze op tafel leggen.

Ik zou willen vragen om harder op tafel te kloppen in de federale regering en bij uw collega’s van de federale regering. Spreek uw collega’s van het Waalse Gewest aan om heel snel met een concrete inbreng te komen. U wil toch ook laten zien dat de federale regering belangrijk en noodzakelijk is. Laat dan ook zien dat zij invloed kan hebben.

Het zou ook jammer zijn als wij het relancegeld van Europa daarbij zouden mislopen door het wanbeleid van Vivaldi. Mijnheer de staatssecretaris, op dat punt is het belangrijk dat u er met uw collega’s van de federale regering voor zorgt dat het pensioenplan in orde komt, zodat dat geld eventueel in het Einsteinproject een goede toekomst kan krijgen.

Het incident is gesloten