De programmatorische overheidsdienst (POD) Wetenschapsbeleid - mondelinge vraag aan staatssecretaris Dermine

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de staatssecretaris, de POD Wetenschapsbeleid is per definitie tijdelijk. Zoals u weet, was het in de vorige legislatuur de bedoeling om de POD in te kantelen in de FOD Economie en daarnaast de Federale Wetenschappelijke Instellingen te verzelfstandigen. In het regeerakkoord van deze legislatuur wordt die verzelfstandiging van de FWI ook bevestigd. Ik citeer: "Op korte termijn zal de federale regering een strategisch plan voor het federaal wetenschapsbeleid in zijn geheel opmaken, waarbij de verzelfstandiging van de FWI voorop staat." Het wordt dus wel degelijk als belangrijk gezien.

In het strategisch plan dat nadien werd opgesteld, lezen we de volgende passage: “Het wetenschappelijk beleid van de POD willen we ontwikkelen en bestendigen om het op lange termijn te verankeren. De POD blijft openstaan voor elke kans die het departement krijgt … Tegen het einde van de legislatuur zullen verscheidene regelgevingsteksten worden opgesteld, waarover vervolgens wordt onderhandeld om die eventuele integraties mogelijk te maken. Ook zullen alle dimensies van de omvorming van de POD tot een FOD worden bestudeerd."

Aangezien u in eerdere debatten niet bent ingegaan op de vraag hoe u werk zult maken van die verzelfstandiging en wat de plannen zijn met de POD leg ik u graag de volgende vragen voor. Zult u werk maken van een verzelfstandiging van de FWI, zoals in het regeerakkoord is opgenomen? Wat zijn de mogelijke pistes voor de POD? Wordt de omvorming tot een FOD onderzocht, zoals aangegeven in het strategisch plan? Wat zouden daarvan de financiële consequenties zijn? Is de inkanteling in een andere FOD ook een piste die wordt bekeken? Wanneer zal er daarover duidelijkheid zijn? Wordt er werk gemaakt van een kerntakendebat? Op welke manier wordt erover gewaakt dat er geen bevoegdheidsoverschrijdingen plaatsvinden?

Staatssecretaris Thomas Dermine:

Mevrouw Gijbels, wij hebben het er hier al over gehad en wij zijn akkoord om niet akkoord te zijn over onze langetermijnvisie voor de POD Wetenschapsbeleid (BELSPO). Mijn visie op de toekomst van BELSPO verschilt fundamenteel van de uwe. U wilt deze administratie afschaffen. Dat bleek heel duidelijk uit het werk van mijn voorganger, die lid van uw partij is.

U streeft ernaar om het federaal niveau uit te hollen, terwijl ik deze administratie net heb versterkt omdat ik ervan overtuigd ben dat haar rol essentieel is voor de wetenschappelijke rol en positie van ons land in Europa. De wetenschappelijke autonomie van de federale wetenschappelijke instellingen is gegarandeerd. Er zijn verschillende maatregelen genomen om hun administratieve autonomie te versterken.

Er wordt momenteel inderdaad overwogen om de federale programmatorische overheidsdienst (POD) om te vormen tot een federale overheidsdienst FOD. Met zijn ongeveer 2.300 statutaire en contractuele werknemers, zijn missie op lange termijn, waaronder het beheer van de Belgische deelname aan internationale instanties, zoals het ESA, en projecten op zeer lange termijn, zoals de kandidatuur van de Einstein Telescope, heeft een tijdelijke structuur zoals een POD absoluut geen zin meer.

De POD Wetenschapsbeleid vierde zijn eenentwintigste verjaardag in december 2023 en heeft zich in die twee decennia uitgebouwd en ontwikkeld als een volwaardige administratie die vandaag erkenning geniet als een betrouwbare en structurele partner voor de ontwikkeling en opvolging van onderzoek, zowel in België als in het buitenland. In tegenstelling tot u handel ik uitsluitend in het belang van het onderzoek, het behoud en de valorisatie van de collecties. Daarom bouw ik aan een meer geïntegreerde en duurzame structuur die ons in staat zal stellen de synergie tussen de businesseenheden van BELSPO optimaal te benutten en de middelen van het departement als geheel zo efficiënt mogelijk aan te wenden.

Ik geloof dat de stakeholders en de burgers dit van ons verwachten. Een te grote versnippering van de competenties van BELSPO zal leiden tot een aanzienlijk verlies aan efficiëntie. Ik stel ook vast dat u er weliswaar in geslaagd bent om het departement te ontwrichten, maar dat u er tijdens de vorige legislatuur niet in geslaagd bent om BELSPO te ontmantelen, noch met mevrouw Sleurs, noch met mevrouw Demir. U kunt er zeker van zijn dat we ons krachtig zullen verzetten tegen verdere pogingen om BELSPO te vernietigen.

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de staatssecretaris, u dicht mij allerlei zaken toe die ik mijzelf niet zou durven toedichten. Ik denk niet dat ik zoveel invloed heb. De oplossing die de vorige regering naar voren heeft geschoven, met name een inkanteling in de FOD Economie, is naar mijn mening een goed idee. Die oplossing betekent niet dat het federaal wetenschapsbeleid opgedoekt wordt. Integendeel zelfs, samen met de verzelfstandiging van de federale wetenschappelijke instellingen denk ik dat het echt een duurzame toekomst kan geven aan het federaal wetenschapsbeleid.

Het mag immers niet de bedoeling zijn dat het federaal wetenschapsbeleid zijn rol nog verder uitbreidt. Op heel veel vlakken, in heel veel gevallen, worden de bevoegdheden al overschreden. Daarom moeten de federale wetenschappelijke instellingen de keuze en mogelijkheid krijgen om hun eigen beleid volledig uit te zetten, niet alleen administratieve zelfstandigheid, maar gehele zelfstandigheid.

Een kerntakendebat moet plaatsvinden. Ik ben het er helemaal mee eens dat op federaal niveau nog zaken moeten gebeuren qua wetenschapsbeleid en collectiebeheer, maar het moet wel tot de kerntaken beperkt blijven. In deze budgettaire tijden kunnen wij het ons niet meer permitteren dat zaken dubbelop worden gedaan, maar toch gebeurt dat, zeker als u de POD wil laten evolueren tot een FOD. Die evolutie zal de rol van het federaal wetenschapsbeleid alleen maar versterken, maar dat kan de bedoeling niet zijn, want de belastingbetaler zal daarvoor opdraaien.

Ik vraag u om dat toch eens te herbekijken. Het was niet onze bedoeling, ook niet in de vorige legislatuur, om BELSPO op te doeken. We willen het inkantelen in een andere FOD en ik denk dat het daar echt wel op zijn plaats was geweest. Ik wil nog even op het ruimtevaartbeleid ingaan, want dat vind ik ook een belangrijk thema. Ik denk dat we veel beter overgaan naar een interfederaal ruimtevaartagentschap zodat ook de deelstaten daarin een rol kunnen spelen. Op dit moment worden de deelstaten, of althans de Vlaamse, namelijk buitenspel gezet.

Het incident is gesloten