De winsten van het federale testplatform - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie Gezondheid 18 april 2023: 

17.01 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, het RIZIV heeft recent een rapport uitgebracht over zijn onderzoek naar de werking en de kostprijs van het federale testplatform, dat werd opgericht tijdens de covidcrisis, onderzoek waar ik namens mijn fractie al langer vragende partij voor ben.

Het was al bekend dat het platform zwaar overgefinancierd werd. Dat wordt nu ook aangetoond. Ook blijkt nu duidelijk dat er geen afspraken werden gemaakt over de terugbetaling of over de besteding van de gerealiseerde winsten. Eerder gaf u aan dat de winsten werden gebruikt voor de ziekenhuiswerking, maar dat blijkt niet altijd zo geweest te zijn.

Wist u dat er geen afspraken bestonden over een eventuele overfinanciering en over de bestemming van die middelen? Wat zal er gebeuren met de middelen die niet zijn aangewend door het testplatform?

Hoe kan het dat de overschotten niet meer getraceerd kunnen worden, zoals enkele laboratoria aangeven? Zult u eisen dat er ter zake alsnog duidelijkheid komt?

Sommige laboratoria hebben de winsten aangewend voor onderzoeksprojecten. Zullen er gevolgen zijn, bijvoorbeeld door een korting op toekomstige onderzoeksprojecten?

Voor de laboratoria die aangeven dat de winsten gebruikt zijn voor de ziekenhuisfinanciering, zullen die bedragen in mindering worden gebracht van toekomstige financiering?

Vindt u het kunnen dat middelen die zijn uitgetrokken voor crisisbeleid, aangewend zijn voor heel andere doeleinden?

Klopt het dat er aan de ULB een overschot was van 9,5 miljoen euro? Dat bedrag zou integraal zijn besteed aan het European Plotkin Institute for Vaccinology. Wanneer werd die afspraak gemaakt en hoe ziet de verdere financiering eruit?

De Commissie voor Klinische Biologie formuleerde een lange reeks aanbevelingen, waarbij vooral de rol van het FAGG erg kritisch wordt bekeken. Er had volgens de commissie een veel grotere rol moeten liggen bij Sciensano, dat instaat voor de kwaliteitscontrole van de labo's, en het Nationaal Referentiecentrum. Bovendien wordt de gebrekkige communicatie met de klinische laboratoria nog eens aangehaald. Welke concrete gevolgen zult u verbinden aan de suggesties en bemerkingen?

17.02 Minister Frank Vandenbroucke:

U hebt verwezen naar het onderzoek dat ik heb laten uitvoeren. Ik heb trouwens al een hele tijd geleden gezegd dat we dat moesten doen. Ik heb het RIZIV dus gelast met een grondig onderzoek, dat ok de zelfkritiek niet schuwt.

De overeenkomst tussen het RIZIV en de partners van het federaal platform werd goedgekeurd door het verzekeringscomité, waar ook alle stakeholders in vertegenwoordigd waren. Iedereen was daar dus ook van op de hoogte. De twee wijzigingsclausules, die er later zijn gekomen, zijn ook voorgelegd aan het verzekeringscomité.

De partners hebben inderdaad erkend dat ze geen gedetailleerde boekhouding kunnen geven voor een ziekenhuisbreed initiatief of een initiatief extra muros. Dat geldt trouwens – herinner u vroegere besprekingen over de ziekenhuizen - voor alle ziekenhuisfinancieringen. Als een ziekenhuisapotheek of een klinisch labo in een ziekenhuis winst maakt, wat zeer vaak het geval is, als een soort profitcenter, gaat dat geld in de algemene pot van het ziekenhuis. Dat is niet gekleurd. Er kan dus niet precies worden gezegd waarvoor die winst gebruikt is. Die zit namelijk in de algemene financiering van het ziekenhuis. Dat is hier ook zo. Het onderzoek van het RIZIV heeft ook getoond dat enkele partners dat geld niet hebben ingezet in het ziekenhuis, maar voor bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek in de biomedische sfeer.

Voor het RIZIV zouden de contracten bij herhaling verbeterd moeten worden. Ik deel die kritische mening. Die contracten zouden zorgvuldiger opgesteld moeten worden. De middelen die werden uitbetaald, waren de middelen die op basis van de contracten overeengekomen waren. Er is met andere woorden geen invloed op andere financieringen. We zullen andere financieringen niet verminderen wegens hetgeen uitbetaald is op basis van die contracten. De bedragen werden volledig volgens de modaliteiten van de overeenkomst, die werd goedgekeurd door het verzekeringscomité, toegekend. De overeenkomst bevatte geen clausules dat de middelen die werden toegekend, enkel konden worden aangewend voor de kosten gerelateerd aan het federaal platform. Het is dus mogelijk dat er winsten werden geboekt, omdat de vergoeding per test hoger was dan dekosten per test. Dat was overigens ook mogelijk in de laboratoria buiten het federale platform. De vergoedingsbasis per test was immers dezelfde voor de laboratoria binnen en buiten het federale platform.

De site heeft inderdaad gerapporteerd inzake de bevraging over de besteding van de budgetten en de verdeling van de middelen dat er geen afspraken met het RIZIV over de besteding van de middelen werd gemaakt.

Ik heb het advies van de commissie Klinische Biologie over de rol van de laboratoria in een epidemie of pandemie aan de FOD Volksgezondheid, het KCE, het FAGG en het RIZIV bezorgd om hun reacties op het advies te verkrijgen. Op basis van die reacties zal ik samen met alle stakeholders bespreken welke aanbevelingen als nuttig en noodzakelijk kunnen worden beschouwd.

Daarnaast zal ook de rol van de nationale referentiecentra bij Sciensano worden geëvalueerd. De definitieve evaluatie van het federaal platform wordt in de komende maanden ook van Sciensano verwacht.

Met die elementen kan dan een ruimere analyse worden gemaakt over de operationalisering van het covidtestbeleid en de rol van de labosector en zijn organisatie in de toekomst.

17.03 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, ik dank u voor het antwoord. Het kan gewoon niet dat er middelen naar ziekenhuizen en onderzoek zijn gegaan zonder dat er op voorhand transparante afspraken zijn gemaakt, zoals u zelf ook aangeeft. Blijkbaar konden miljoenen aan crisismiddelen, die speciaal werden uitgetrokken om de covidcrisis te lijf te gaan, naar believen worden besteed.

U zegt dat de contracten al eerder werden opgesteld, maar ze zijn in de loop van de tijd ook aangepast en maar goed ook. Er zijn op de duur minder grote forfaits toegekend, maar die forfaits zijn wel blijven bestaan. Er zijn nog altijd geen modaliteiten ingeschreven over de besteding van de winst. Dat had u wel kunnen doen. Ik denk ook dat u dat had moeten doen. Wij hebben al eerder gezegd dat er grote winsten werden gemaakt en hebben dat onaanvaardbaar genoemd. Er was helemaal geen controle op. Ik vind dat echt ontstellend. In West-Vlaanderen en Limburg waren ook geen federale labo’s. Daar waren nochtans ook onderzoekers en ziekenhuizen die extra geld hadden kunnen gebruiken en dat ook goed zouden hebben besteed. Het feit alleen al dat er alleen maar federale labo’s konden worden opgericht waar er een universitair ziekenhuis was, vind ik echt een heel vreemde redenering.

Ik hoor ook dat u blijkbaar niets wist van het feit dat 9,5 miljoen euro bij het ULB voor andere doeleinden werd gebruikt. Ik lees in het rapport dat daarover afspraken met de regering werden gemaakt. Ik vind het heel vreemd dat u daar niets van weet. Ik vind dat dat geld terugbetaald moet worden.

Wij hebben eerder al een voorstel van resolutie ingediend om een grondige doorlichting aan het Rekenhof te vragen. Zomaar zeggen dat het geld niet meer kan worden getraceerd, dat het weg is, dat het nu eenmaal zo is, dat kan echt niet. Het gaat om belastinggeld dat goed en doordacht moet worden besteed. U hebt zelf verwezen naar de krappe budgettaire tijden. Ik denk dat dergelijke praktijken echt niet kunnen.