Eiceldonatie

Frieda Gijbels (N-VA): Mijnheer de minister, de laatste jaren horen we steeds vaker spreken over vruchtbaarheidsproblemen bij koppels met een kinderwens. Steeds meer wordt een beroep gedaan op procedures als vriesbewaring van eicellen of eiceldonatie. In geval van donatie van eicellen blijft het natuurlijk cruciaal dat de donor een vrije en bewuste keuze maakt op basis van volledige en begrijpelijke informatie die aan de donor wordt verstrekt. Het is immers een ingreep die bepaalde risico’s inhoudt, onder meer ten gevolge van de hormonenkuur, maar ook ten gevolge van de procedure. Geenszins kan dat een vrijblijvende handeling worden genoemd. Getuigenissen tonen aan dat er soms sprake is van gebrekkige informatie en een zekere druk, emotionele druk, vanuit wensouders en fertiliteitscentra. Ook de procedure in geval van complicaties, waarbij de verplichting geldt om ernstige bijwerkingen te melden aan het FAGG, wordt blijkbaar niet altijd correct nageleefd. Mijnheer de minister, hoeveel meldingen over ernstige complicaties bij eiceldonatie heeft het FAGG al ontvangen? Welke sancties kunnen worden opgelegd aan instanties die hun meldingsplicht niet nakomen? Zult u de regelgeving inzake geïnformeerde toestemming bekijken en eventueel verstrengen, bijvoorbeeld door het inlassen van een verplichte wachttijd of door onafhankelijke begeleiding te voorzien? Is de regering bereid om een systeem in te voeren waarbij onderscheiden artsen instaan voor de begeleiding van wensouders en donoren? Wordt er door uw diensten gecontroleerd of de informatie op de websites van de fertiliteitsklinieken voldoende objectief en ook waarachtig is? In welke mate hebben donoren recht op psychologische nazorg en, in geval van medische complicaties, financiële compensatie? Fertiliteitsklinieken moeten sinds 2024 een register van donors bijhouden. Wordt die verplichting nageleefd? Hoeveel donoren werden al geregistreerd bij de verschillende centra? 

Minister Frank Vandenbroucke: Ik heb hier een zeer complex antwoord op de vraag naar de complicaties. Ik stel voor dat ik dat schriftelijk overmaak, want het is vrij uitgebreid en bevat een niet zo gemakkelijk mondeling weer te geven tabel. Men maakt ook een onderscheid tussen ernstig ongewenste bijwerkingen en ernstig ongewenst voorval. De cijfers zijn geen zeer hoge cijfers, maar ze zijn er natuurlijk wel. Als men kijkt naar eiceldonatie, kan men met zekerheid zeggen dat er een ernstig ongewenst voorval was: 4 in 2024, maar er zijn nog 14 gevallen in onderzoek. Er zijn ook enkele cijfers over situaties waarbij we geen formele informatie hebben. Ik kan u dat antwoord overmaken, dan kunt u dat eens bekijken. Er zijn dus wel een aantal van die casussen. Het zijn er niet enorm veel, maar het is inderdaad toch wel belangrijk dat ze worden bijgehouden. Ik zal u het antwoord laten overmaken. U vraagt of ik de regelgeving wil verstrengen. De huidige wetgeving bevat al specifieke verplichtingen met betrekking tot de toestemming. Zo moet de arts de patiënt op een begrijpelijke manier informeren, het beoogde gebruik en de relevante risico's duidelijk aangeven enzovoort. Mijn inspectiediensten houden toezicht op de vraag of de noodzakelijke procedures daarvoor zijn ontwikkeld en of er daadwerkelijk een schriftelijke en voldoende gedetailleerde toestemming is verkregen. We merken evenwel dat sommige donoren aangeven onvoldoende geïnformeerd te zijn of dat het gesprek met de arts te kort was en dat de arts te weinig toelichting gaf. Dat moet nader onderzocht worden. Het is niet de bedoeling dat de genoemde regels en procedures inderdaad alleen maar op papier staan. Mevrouw Gijbels, ik denk dat we het daarover eens zijn. Anderzijds is het moeilijk om vast te stellen wat er tijdens een consult effectief werd gezegd, maar daarop zal in de mate van het mogelijke worden gecontroleerd. Op uw derde vraag, we bekijken dat van naderbij. In eerste instantie moet worden gecontroleerd of de bestaande regels in de praktijk worden nageleefd. Wat betreft uw vierde vraag, tijdens routineinspecties worden de websites van de instellingen voor menselijk lichaamsmateriaal, waaronder de fertiliteitscentra, gecontroleerd op objectiviteit en waarachtigheid van de gegevens. In het kader van de naleving van artikel 5 van de wet op MLM kan het ontbreken van voldoende objectieve gegevens worden beschouwd als een verboden vorm van reclame voor de wegneming van menselijk lichaamsmateriaal. Dergelijke inbreuken op de wetgeving kunnen, afhankelijk van de ernst, leiden tot een gevangenisstraf van zes maanden tot twee jaar en geldboetes tussen 250 tot 1.000 euro, te vermenigvuldigen met de opcentiemen. Wat betreft uw vijfde vraag met betrekking tot de psychologische nazorg, in de wet van 6 juli 2027 betreffende de medisch begeleide voortplanting en de bestemming van de overtallige embryo's en de gameten, is enkel een psychologische begeleiding vereist voor en tijdens het medisch begeleide voortplantingsproces, niet expliciet na het proces. Wat betreft financiële compensatie bij medische complicaties, elke bank voor menselijk lichaamsmateriaal - fertiliteitscentra zijn erkend als dergelijke banken - dient een verzekering te hebben voor het dekken van schade aan de donor ten gevolge van de wegneming, wat de oorzaak van de schade ook is. Daaronder vallen ook medische complicaties. Dat staat uitdrukkelijk in artikel 17, § 4, van de wet op het menselijk lichaamsmateriaal. Deze verplichting wordt gecontroleerd tijdens de routine-inspecties. Wat betreft uw zesde en laatste vraag, fertiliteitsklinieken zijn sinds 2009 verplicht om voldoende traceerbaarheid van het gedoneerde materiaal te waarborgen en een donordossier bij te houden. Daarnaast moeten ze sinds 2007 de zesvrouwenregel naleven. Sinds 2024 werd op mijn initiatief een centraal register voor deze donoren opgezet. Dit register verplicht de klinieken om via het door het FAGG aangeboden systeem identiteitsgegevens van zowel de donor als de ontvanger in een databank – officieus de Fertidata – in te voeren, waarna die gegevens gepseudonimiseerd worden. Het doel van deze databank is uitsluitend om de fertiliteitscentra in staat te stellen te verifiëren of de wettelijke limiet van het aantal vrouwen per donor niet wordt overschreden. De verplichting om deze registraties bij te houden wordt nageleefd. Het FAGG ontvangt ook de jaarlijkse activiteitenverslagen van elk centrum, waarin het aantal anonieme en gerichte donoren wordt vermeld. De gegevens zijn momenteel beschikbaar tot 2023. Verslagen voor 2024 moeten pas tegen eind april worden ingediend. Het exacte aantal eiceldonoren van anonieme en gerichte donaties in 2022 was 494. In 2023 was dit 476, volgens de ontvangen jaarverslagen. 

Frieda Gijbels (N-VA): Mijnheer de minister, ik dank u voor uw antwoorden. Eiceldonatie is een heel specifieke procedure, die zowel lichamelijk als emotioneel bijzonder lastig kan zijn, ook al omdat het met hormonale stimulatie gepaard gaat. Ik denk dat het van het allergrootste belang is dat donoren dat volledig vrij en zonder emotionele druk of dwang moeten kunnen uitvoeren. Een goede voorlichting, een goede omkadering, maar ook een goede nazorg is daarom geen overbodige luxe. Ook na het proces zou er in psychologische nazorg moeten kunnen worden voorzien. Met betrekking tot de verplichting tot correcte informatieverstrekking zegt u ook dat sommige vrouwen aangeven dat er eigenlijk te weinig toelichting werd gegeven. Ik vraag me af of er niet een soort van verplichte bedenktijd moet komen en een terugkoppelingsmoment moet zijn, waarbij kan worden nagegaan of de donoren of degenen die overwegen om een eicel te doneren ook kunnen worden bevraagd of ze alles wel goed hebben begrepen en ook goed kunnen inschatten wat de mogelijke consequenties kunnen zijn. Met betrekking tot het verzekeringsaspect heb ik begrepen dat er toch wel moeilijkheden zijn om een schadevergoeding of een tussenkomst te krijgen na complicaties na zo'n ingreep. Ik zal nog eens bekijken, ook in de wetgeving, wat er eventueel mogelijk is zodat die mensen toch een correcte vergoeding van lichamelijke schade kunnen krijgen. 

Bekijk het fragment: https://media.dekamer.be/meeting/56-018134-U0566/fragment/NlKU2fi3UngvXkEhdxIgVcxeMSKphBu17yqI5crnHKaB9aKdPK1GwV9gy6n9VQgHsgAP3kwdxkzCcDRkVZaLvUSMc0jaJBXD2pM_odzHoxo