Het rapport van het Rekenhof over de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) - Het rapport van het Rekenhof over de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG) - mondelinge vragen aan staatssecretaris Dermine

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de staatssecretaris, ik zie dat mijn vragen zijn samengevoegd, maar zij gaan over twee verschillende zaken. Het betreft wel telkens het rapport dat het Rekenhof heeft geschreven over twee federale wetenschappelijke instellingen. Mijn eerste vraag gaat over de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) die een enorm waardevolle collectie herbergen. Die collectie wordt geschat op bijna 1,5 miljard euro. Het Rekenhof kan de juistheid van dat bedrag echter niet achterhalen, aangezien er geen documentering van de waardebepaling is. Ik vond het heel opmerkelijk om dat te lezen in het rapport van het Rekenhof. Er is dus ook geen individuele waardebepaling van de verschillende stukken.

Daarnaast bestaat er geen volledige inventaris van de werken die aanwezig zijn op de sites van de KMSKB. Van 220 werken wordt aangenomen dat zij zijn vernietigd, verloren of gestolen. Die werken zijn niet geïnventariseerd. Meer dan duizend werken werden aan nationale openbare instellingen of kerken in depot of bruikleen gegeven, maar er is blijkbaar geen mechanisme om de staat van de werken te controleren, vandaar de volgende vragen. Het is niet de eerste keer dat het Rekenhof die opmerkingen maakt. Wat hebt u ondernomen om de zaken zo snel mogelijk ten goede te keren? Is er een stappenplan met tijdslijn afgesproken met de KMSKB om de problemen aan te pakken? Hoe ziet dat plan eruit? Wanneer wordt geschat dat de catalogus volledig is en er een individuele waardebepaling is? In welke toestand zijn de werken die niet ontsloten zijn? Kunt u een overzicht bezorgen met de staat van de werken per stuk? Ik vroeg het reeds eerder, maar kreeg geen antwoord: hoe is het mogelijk dat het laatste jaarverslag op de website van de KMSKB dateert van 2015? De links op de website naar de verslagen van 2016 en 2017 hebben een hele tijd niet gewerkt, maar zijn sinds kort blijkbaar wel weer functioneel. Het laatste jaarverslag dateert nu van 2017. Dat betekent dus dat er een heel aantal jaarverslagen nog altijd ontbreekt. Ik heb ook al eerder gevraagd wat de toestand is van de stukken die niet zijn ontsloten. Kunt u daarop antwoorden?

Zou het niet beter zijn als alle federale wetenschappelijke instellingen jaarlijks verslag zouden komen uitbrengen aan het Parlement? Hoe staat u daartegenover? Mijn tweede vraag gaat over de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Het Rekenhof controleerde het kasbeheer van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Daaruit blijkt dat een en ander niet goed loopt.

Er is een duidelijk gebrek aan procedures, waardoor de inhoud van de kassen niet altijd klopte met de gedeponeerde liquiditeiten. De kasbeheerders werden ook niet correct aangeduid. De ontvangsten van de winkels en ticketbalies werden zeven maanden niet opgehaald en geteld. De processen-verbaal die werden opgesteld om de kasvoorraad te beschrijven, kwamen niet overeen met het boekhoudkundige saldo bij negen van de twaalf kassen. Wat hebt u hieromtrent afgesproken met de KMKG? Tegen wanneer moeten de procedures in orde zijn? Hoe zal daarop worden toegezien? Wat zal er gebeuren indien er niet tijdig wordt ingegrepen?

Staatssecretaris Thomas Dermine:

(…) (zonder micro) Ik zal u het volledige schriftelijke antwoord bezorgen.

Het verslag van het Rekenhof over de KMSKB waarnaar u verwijst in uw vraag, stelt dat een deel van de werken die eigendom zijn van de Staat, zijn opgenomen in de FABRITIUS, de onlinecatalogus van de collecties. Deze onlinecatalogus mag niet worden verward met enerzijds de erfgoedinventaris van de kunstwerken waarin de werken worden geregistreerd naarmate ze worden aangeworven en, anderzijds de boekhoudkundige inventaris van deze werken.

Het Rekenhof richt de aandacht op dit laatste aspect, rekening houdend met het feit dat er nog geen criteria werden bepaald voor de waardering van deze werken, teneinde te voldoen aan de voorschriften van de wet van 22 mei 2003 houdende organisatie van de begroting en van de comptabiliteiten van de federale Staat. Het Rekenhof doet derhalve de volgende aanbevelingen.

Het Rekenhof beveelt aan om in overleg met de FOD BOSA, de POD Wetenschapsbeleid, BELSPO en de Commissie Openbare Comptabiliteit de meest geschikte en eenvoudigste methoden te definiëren om de boekwaarde van de kunstwerken te bepalen. Bovendien noteert het Rekenhof het volgende: bij de voorstellingen van de onderzoeksresultaten gaven de KMSKB aan dat ze niet uitgerust zijn om een dergelijke waardering uit te voeren. Wat dit punt betreft, dient eraan te worden herinnerd dat de waardering van een kunstwerk tot de bevoegdheid hoort van de speler op de kunstmarkt en niet van het wetenschappelijke personeel van de federale wetenschappelijke instellingen aan dewelke de collecties zijn toevertrouwd.

Om de kunstwerken beter te kunnen volgen tijdens hun verplaatsing hebben de musea in 2022 een identificatieproject aan de hand van radiofrequentie door RFID-technologie hervat. Bij dit systeem wordt op elk werk een label met een magnetische opdruk aangebracht, vergelijkbaar met een toegangsbadge. Deze labels kunnen op afstand worden gedetecteerd door mobiele lezers. Dit project, gestart in 2017, werd onderbroken door de coronacrisis en wordt nu uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf. De gebrekkige hyperlinks in de verslagen van 2016 en 2017 zijn gecorrigeerd. De jaarverslagen voor de periode 2018-2022 zullen begin 2024 beschikbaar zijn.

Ik zal het antwoord op verschillende andere punten aan u bezorgen. De KMKG waren al op de hoogte van het probleem dat het voorwerp uitmaakt van uw vraag. Ze waren bezig met het doorvoeren van oplossingen toen de controle van het Rekenhof plaatsvond. Ik heb geen bijkomende afspraak moeten maken met de KMKG. Ik kon mij beperken tot het instemmen met de voorgestelde maatregelen. De KMKG zijn op dit moment bezig de procedures te wijzigen en aan te scherpen. Zij botsen nog op een aantal problemen die hoofdzakelijk verband houdt met een personeelstekort maar dat kunnen worden opgevangen door intelligente kassa's of door een vermindering van cashbetalingen.

Op dit moment zijn de controletellingen en het geldtransport naar de bank reeds volledig in orde. De geldtellingen van de kassiers en de transporten van de cashontvangsten binnen de instellingen van de KMKG worden aangepast. Het geheel moet dan nog uitgeschreven worden in nieuwe procedures. De controle hierop moet gebeuren door de Cel Financieel Toezicht van BELSPO. Naar verwachting zal het Rekenhof ook aandacht besteden aan de genomen maatregelen. Ik verwacht dat dit nog begin 2024 helemaal op punt gesteld zal worden. De naleving van de procedures is vanzelfsprekend een element van evaluatie van de rekenplichtige en van de ordonnateur van de KMKG. Ik heb er vertrouwen in dat de KMKG en de toezichtscel van BELSPO de implementatie van de aanbevelingen zal opvolgen.

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de staatssecretaris, ik kijk inderdaad uit naar het meer uitgebreide schriftelijke antwoord. U noemt het 'technische aspecten' die door het Rekenhof worden aangehaald. Ik meen dat het toch essentiële aspecten zijn. Wanneer het gaat over zo een rijke kunstcollectie moet men er echt met de nodige omzichtigheid mee omgaan. Die heeft niet alleen een financiële waarde, maar ook een historische en zelfs een emotionele waarde voor de hele bevolking.

Als er opmerkingen zijn over het ontbreken van juiste regels inzake de waardebepaling, moet daar echt aan gewerkt worden. Er wordt vaak gezegd dat de financiering van die instellingen ontoereikend is. Tegelijkertijd zo nonchalant omgaan met de jaarverslagen en met de publieke communicatie vind ik echt zeer problematisch.

Ik vind het een goede zaak dat het Rekenhof er is om zaken aan de kaak te stellen, maar ik reken erop dat ook u, mijnheer de staatssecretaris, hier zelf toezicht op houdt zodat de zaken zo snel mogelijk in orde gebracht worden.

Het incident is gesloten.