Medische discipline bij manifestaties - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie Gezondheid 7 juni 2022: 

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, mijn vraag is eerder gericht op het optreden van de medische discipline als er op één plaats veel mensen samenkomen, bijvoorbeeld op een festival. Dat brengt natuurlijk veel uitdagingen met zich voor de medische discipline, daar er altijd een kans op calamiteiten is.

De federale gezondheidsinspecteur verleent advies inzake het aantal nodige artsen en verpleegkundigen voor dergelijke manifestaties. Het type arts wordt daarbij echter niet gedefinieerd. Er is dus geen bepaald niveau van expertise vereist inzake luchtwegmanagement, intoxicatie, maar ook niet inzake de gepaste communicatie in geval van paniek of massahysterie over bepaalde substanties.

Daarom heb ik de volgende vragen voor u.

Hebt u de intentie in een wettelijk kader te voorzien dat het type arts en verpleegkundige definieert voor manifestaties waarbij het advies van de federale gezondheidsinspecteur noodzakelijk is?

Is het volgens u wenselijk dat er minimumnormen zijn voor de kwalificaties van de zorgverleners? Moeten die volgens u ook aangepast worden aan het type manifestatie en het risico dat het met zich brengt?

Hoe gebeurt de rapportering van de federale gezondheidsinspecteurs? Worden de rapporten verzameld voor benchmarking? Komen daar leerpunten uit naar voren? Wordt er dan een verbetertraject opgesteld?

Heeft de FOD Volksgezondheid ter opvolging van het fenomeen needle spiking aangepaste adviezen geformuleerd aan het medisch personeel?

Frank Vandenbroucke, ministre:

Madame la présidente, tant à Arlon qu'à Bruxelles, certaines victimes auraient signalé des incidents appelés needle spiking. Les collègues de l'Observatoire socio-épidémiologique alcool-drogues en Wallonie et à Bruxelles, Eurotox, et du Centre d'expertise flamand pour l'alcool et les autres drogues, le VAD, confirment également qu'il y a eu des rumeurs d'incidents.

Pour l'instant, il n'y a cependant aucune confirmation officielle de l'existence du phénomène de needle spiking en Belgique. Néanmoins, ces nouvelles sont inquiétantes et nous devons garder à l'oeil tout ce qui peut se passer.

A fortiori, nous ne sommes pas en mesure de dire avec certitude si les aiguilles sont utilisées une seule fois ou plusieurs fois. Évidemment, une utilisation répétée comporte toujours un risque de transmission de maladies. Mais nous ne disposons pas de données en la matière.

Selon les pays voisins, les cas de needle spiking impliquent l'utilisation de GHB et de flunitrazepam, le Rohypnol. Ceux-ci sont éliminés du sang très rapidement, généralement en quelques heures ou moins d'un jour. Une déclaration tardive d'un incident rend donc difficile de prouver l'utilisation d'une de ces substances. Cependant, le flunitrazepam en particulier peut être détecté dans les urines pendant une période plus longue, jusqu'à maximum une semaine après l'administration.

Les informations les plus récentes disponibles sur l'utilisation du GHB et du flunitrazepam dans les cas d'agression sexuelle ou de viol proviennent d'une étude de l'Institut national de criminalistique et de criminologie. L'une des conclusions est que surtout l'alcool, suivi par les drogues illicites classiques, telles que la cocaïne, les amphétamines, le cannabis et les médicaments psychoactifs sont plus fréquents dans les cas de viol, par opposition aux drogues de viol hautement médiatisées tels que le GHB et le flunitrazepam. Une éventuelle sous-estimation des chiffres due à la faible détectabilité ne peut être exclue. L'ajout de drogues à des boissons ou la prise d'une pilule inconnue ou non figurent parmi les méthodes d'administration les plus courantes.

Wat de vragen betreft rond verder diepgaand onderzoek en de opvolging van dit dossier, moet ik u doorverwijzen naar mijn collega-ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken, aangezien het hier gaat over de gerechtelijke autoriteiten die op basis van de vaststellingen van de politie toxicologische analyses en ander forensisch onderzoek vorderen. Dat geldt ook voor het monitoren en opdrijven van controles endergelijke.

Aangezien er op dit moment geen objectieve gegevens beschikbaar zijn over de plaats van psychoactieve stoffen in needle spiking, is het voorbarig om hierover al de thematische vergadering Drugs van de IMC Volksgezondheid samen te roepen. Het fenomeen dient eerst grondig geanalyseerd en opgevolgd te worden.

Het gebruik van drugs in het uitgaansleven en het fenomeen van spiking zijn bevoegdheden van de deelstaten in het kader van hun preventieve opdracht.

Wat de vragen rond de Federale Gezondheidsinspectie betreft, verleent het koninklijk besluit van 1998 betreffende de Provinciale Commissies voor Dringende Geneeskundige Hulpverlening aan de Federale Gezondheidsinspectie de bevoegdheid om de lokale autoriteiten te adviseren. Hoewel in het KB aangaande nood- en interventieplannen van 2006 niet expliciet wordt gesproken van manifestaties, vallen grote manifestaties wel onder de interpretatie van het toepassingsgebied van de bijzondere nood- en interventieplannen en van die van de bijzondere situaties en noodsituaties. Er werd dan ook expliciet naar verwezen in de omzendbrief NPU-1 van 2008. Aangezien deze en andere omzendbrieven nu horen bij het KB van 2019, zijn ze nog altijd van kracht.

Het is binnen dit kader dat de federale gezondheidsinspecteur een advies aan de vergunnende autoriteit – de burgemeester of de gouverneur – verleent. Dat advies heet het PRIMA-advies. Het is niet bindend en de bevoegdheden van de federale gezondheidsinspecteur beperken zich tot dit niet-bindende advies. Alleen wanneer tijdens een manifestatie zelf een medisch of psychosociaal interventieplan geactiveerd wordt, krijgt de federale overheid via haar Federale Gezondheidsinspectie opnieuw een rol toebedeeld. Het behoort tot de bevoegdheid en de verantwoordelijkheid van de vergunnende overheid om de elementen van advies over te nemen, binnen de voorwaarden van de vergunning of niet.

Binnen het niet-bindende advies van de Federale Gezondheidsinspectie is het mogelijk dat er bijkomende specificaties worden opgenomen aangaande de specialiteiten van het hulpverleningspersoneel dat wordt ingezet. Het PRIMA-advies bouwt echter op de logica en de organisatorische principes van de dringende geneeskundige hulpverlening. Er kan binnen een advies aangaande de kwalificaties van artsen een verschil worden gemaakt tussen artsen en mugartsen, maar er zijn geen verdere specificaties mogelijk.

Voor MUG-artsen zijn de wettelijke normen van kracht aangaande de uitoefening van deze functie. Voor artsen behoort de definitieve evaluatie aangaande het al dan niet bezitten van de nodige competenties teneinde een preventief dispositief op een manifestatie te medicaliseren, tot de persoonlijke deontologische plicht van de arts die daartoe gevraagd wordt. Vermits het PRIMA-advies niet bindend is, zijn deze aanbevelingen binnen het advies natuurlijk ook niet bindend.

Bij alle grote manifestaties is er naast de voorbereidende vergaderingen en plannen ook in evaluatiemomenten voorzien, dit zowel mono- als multidisciplinair. Het is tijdens deze momenten dat er lessen getrokken worden. Die opgebouwde kennis en ervaring wordt binnen het netwerk van de federale gezondheidsinspecties gedeeld. Zo is het niet ongewoon dat een federale gezondheidsinspecteur zich tijdens de veiligheidsrondgang op een evenement laat vergezellen door collega's uit andere clusters, net om op actieve wijze kennis te delen.

Een ander tastbaar resultaat van kennisdeling is de vragenlijst die gebruikt wordt als basis voor het opmaken van het advies. De parameters en variabelen op die vragenlijst zijn niet toevallig gekozen, ze zijn gebaseerd op de integratie van jarenlange ervaring. Deze tool werd onlangs nog wetenschappelijk gevalideerd en gepubliceerd in de medische literatuur.

Het specifieke fenomeen van needle spiking is nog niet beschreven in de medische literatuur. Er zijn tot op heden op objectieve wijze geen werkzame producten aangetoond die potentieel via needle spiking in het lichaam terecht zijn gekomen. Het voelen van een prik en de symptomen zijn dus vooral verbonden met het gevoel van een prik, niet met de gevolgen van een prik. Dat is ook waarmee onze medische diensten de voorbije tijd geconfronteerd werden.

De beste hulp die wij die mensen kunnen geven, is een hulpverlening in een serene omgeving, niet gemediatiseerd en niet gedramatiseerd, en met de duiding dat het hier mogelijk gaat over angst met reële lichamelijke effecten, die opgevolgd dient te worden in een rustige omgeving. Belangrijk daarbij is dat er geen paniek ontstaat. Alle communicatie die paniek kan induceren, moet vermedenworden. Het gaat erom waakzaam te zijn, maar niet te overreageren. Het ontstaan van paniek op dergelijke manifestaties kan immers grote gevolgen hebben.

Ten slotte mag ook niet uit het oog verloren worden dat in uitzonderlijke omstandigheden mogelijk wel kwaadwilligheid aan de orde is. Nu er aandacht voor is, worden mogelijk individuen aangezet tot kopieergedrag. Dan dienen wij de slachtoffers, door middel van bewijsvergaring omtrent die kwaadwilligheid, bij te staan, via bijvoorbeeld medische verslagen en laboverslagen. Dat alles moet dus gebeuren in een serene sfeer en met open communicatie.

Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, gezien de recentste ontwikkelingen op de festivals vraag ik mij toch af of het geen minimumvereiste zou moeten zijn dat er een urgentiearts en een urgentieverpleegkundige aanwezig zijn. Is het ook niet aangewezen dat een urgentiearts ook input kan geven bij het opstellen van dergelijk advies?

Volgens mij is er af en toe wat bevoegdheidsoverschrijding door een federale gezondheidsinspecteur en begeeft die zich regelmatig op het operationele terrein, wat niet de bedoeling kan zijn. Urgentieartsen krijgen na de basisopleiding tot arts een bijkomende opleiding van zes jaar en hebben de nodige en nuttige expertise in geval van dergelijke intoxicaties. Van het festival vorig weekend hoorden we dat er tabletten circuleerden met heel hoge doses MDMA. Dan is het wel belangrijk dat de juiste expertise aanwezig is om snel te kunnen optreden als iemand zo'n tablet ingenomen heeft.

Verder hebt u nog gezegd dat de debriefing binnen het netwerk van de federale gezondheidsinspecteurs wordt gedeeld, maar het lijkt mij nodig om die verder te delen. Iedereen die is betrokken bij het managen van een ramp, bijvoorbeeld op een festival, moet telkens worden geïnformeerd, zodat men goed op de hoogte is en de laatste ontwikkelingen inzake de nieuwste producten meekrijgt.

Het incident is gesloten.