Mogelijke malaise in het Afrikamuseum

Frieda Gijbels (N-VA): Mijnheer de minister, we hebben allemaal de column gelezen in De Morgen waarin een aantal zaken worden aangekaart die mogelijk mislopen in het AfricaMuseum. Er worden ook een aantal voorstellen gedaan om de werking te verbeteren. Zo wordt er gesproken over een co-directeurschap, om zowel de museumwerking als het wetenschappelijk centrum in goede banen te leiden. Er wordt ook aangehaald dat een diensthoofd Publiekswerking al een hele tijd afwezig is, waardoor het museum zou onderpresteren in vergelijking met het potentieel. Wat is uw reactie op de column die in De Morgen is verschenen? Denkt u dat de auteur een punt heeft, bijvoorbeeld met betrekking tot het voorstel van co-directeurschap en de problematiek rond de afwezigheid van Publiekswerking? een diensthoofd Is er volgens u inderdaad sprake van een malaise? Zo ja, op welk vlak en wat werd er hieromtrent ondernomen? Is het juist dat er financiële problemen zijn bij het museum? Kunt u daarover meer vertellen? Kunt u de laatste cijfers geven met betrekking tot het museum? Hoe staat het met het saneringsplan van deze instelling? Kunt u ons dat bezorgen? Met mijn tweede vraag wil ik wat meer inzicht krijgen in de cijfers van het museum. Het laatste beschikbare jaarrapport, uit 2023, vertelt wel het een en ander, bijvoorbeeld dat er in dat jaar 131.881 bezoekers waren, wat iets meer is dan het jaar daarvoor. Er waren net geen 100 wetenschappelijke publicaties in peer reviewed tijdschriften, wat lichtjes minder is dan in de jaren ervoor en heel wat minder dan in de jaren voor de covidcrisis. Volgens het jaarverslag zouden er 115 wetenschappers verbonden zijn aan het instituut. Hoeveel mensen zijn er verbonden aan de afdeling Communicatie en welk budget wordt daarvoor uitgetrokken? Hoeveel mensen zijn verbonden aan de secties Geschiedenis en Collectiebeheer en welk budget wordt daarvoor uitgetrokken?

Hoeveel mensen zitten er in de onderzoeksteams en hoeveel middelen worden daaraan besteed alsook aan het wetenschappelijk onderzoek? Hoeveel middelen worden er uitgetrokken voor herkomstonderzoek? Hoeveel mensen zijn hiermee bezig? Is het juist dat er regelmatig klachten zijn van het publiek over de gidsen van het museum? Wat is de aard van die klachten en hoe reageert het museum op die klachten?

Minister Pierre-Yves Dermagne: mevrouw Gijbels, het codirecteurschap is een interessant concept, maar dat is politiek te bekijken door de volgende regering, aangezien een dergelijke functie bij koninklijk besluit moet worden gecreëerd. Het diensthoofd Publiekswerking is een van de drie voorziene operationele directeurs die momenteel wegens budgettaire redenen niet is ingevuld. Dat legt inderdaad druk op de werking van het museum. De afdeling Communicatie bestaat uit 2,5 voltijdsequivalenten (vte's) en beschikt over een beperkt budget van 60.000 euro. Dat wordt in essentie besteed aan het boosten van communicatie op sociale media en mediamonitoring. De verscheidene diensten voor collectie, archief en bibliotheekbeheer zijn sinds vorig jaar samengebracht in het departement Collectiemanagement en Digitalisering. Het gaat om 28 vte's. Het departement Geschiedenis en Antropologie bestaat uit 23 vte's. In totaal zijn er 115 medewerkers met een wetenschappelijk statuut, van wie een aantal belast zijn met collectiebeheer of publiekswerking. Er zijn 75 vte's onderzoeker in de strikte zin van het woord. De onderzoeksbudgetten zijn meerjarig, worden niet gedekt door de dotatie en komen uit zeer diverse projectgebonden bronnen. Naar schatting bedraagt het jaarlijkse budget voor wetenschappelijk onderzoek en internationale wetenschappelijke samenwerking 10,8 miljoen euro. In 2023 werd de instelling geconfronteerd met een structureel tekort van 1,8 miljoen euro door de stijgende energie- en onderhoudskosten, en een terugval in de ticketverkoop na Covid-19. De totale inkomsten in 2023 brachten de begroting op 23 miljoen euro, waarvan ruim 13 miljoen euro werd gefinancierd door de Staat en 6 miljoen euro via specifieke projecten. Zoals u weet, heeft de instelling in 2023 een herstelplan ontwikkeld om tegen 2026 weer kostendekkend te worden. vrij Mevrouw Gijbels, het aantal klachten over gidsen is beperkt. Het museum werkt met freelancegidsen met een uiteenlopend profiel. Er worden ook inspanningen geleverd op het vlak van selectie en opleiding van gidsen.

Herkomstonderzoek is een kerntaak van het museum en werd de afgelopen jaren vooral gefinancierd met een extra injectie van 2,3 miljoen euro. De ploeg bestaat uit 4 vte’s en financiert ook onderzoek van Congolese onderzoekers.

Frieda Gijbels (N-VA): Mijnheer de minister, een tekort van 1,8 miljoen euro toont inderdaad de noodzaak van het herstelplan aan. Ik had gehoopt hierover meer informatie te krijgen. Kunnen we dat ergens raadplegen? Dat zou voor ons, parlementsleden, zeer handig zijn. Om de situatie terug op de rails te krijgen, is het belangrijk om een scherpe lijn of een duidelijke visie te ontwikkelen en een missie voorop te stellen. Ik vrees dat het nu een allegaartje is dat onbetaalbaar is en voor wrevel en onvrede zorgt. De focus op het wetenschappelijke lijkt niet de prioriteit te zijn, dus kan men zich de vraag stellen of het AfricaMuseum nog wel een federale wetenschappelijke instelling is. Mijn collega naast me merkte scherp op dat het in Vlaanderen ligt. Als het aan ons ligt, zou de keuze snel gemaakt zijn en zal het onder dat wetenschappelijke hoedje weggehaald worden. Zelfs indien het enkel als een tentoonstellingsmuseum zou verdergaan, is het belangrijk om een heldere lijn uit te tekenen en om een topmuseum te willen zijn dat zoveel mogelijk bezoekers aantrekt. Ik vermoed dat er daar te weinig inspanningen gebeuren. Ik vind eveneens dat de directeur ten onrechte zeer sterk in diskrediet is gebracht. Het is bovendien niet correct dat men hem in twijfel trekt omdat hij een oudere witte man is. Maak eens de omgekeerde redenering: men gaat toch ook niet iemand in twijfel trekken omdat het een jongere zwarte vrouw is? Ik wil ervoor waarschuwen dat we dat pad niet gaan bewandelen.

Bekijk het videofragment: https://media.dekamer.be/media/index.html?language=nl&sid=56U0327&offset=1122#video