Onderzoeksschip Belgica ligt aan de kade

Frieda Gijbels (N-VA): Mijnheer de staatssecretaris, we vernemen dat het splinternieuwe onderzoeksschip Belgica voor onbepaalde tijd voor anker zou liggen omdat de uitbater Genavir zich zou hebben teruggetrokken. Eerder stelde ik u ook al vragen over de geruchten over sociale dumping aan boord van de Belgica, omdat er Letse bemanningsleden onder Lets contract zouden zijn aangesteld, wat niet compatibel is met het Maritiem Arbeidsverdrag.

 Om meer inzicht te krijgen op de impact van het niet kunnen uitvaren van de Belgica, stel ik u graag de volgende vragen, mijnheer de staatssecretaris. Ik hoop op heel concrete antwoorden.

 - Klopt het dat Genavir zich heeft teruggetrokken? Wat is daar de aanleiding van?

 - Hoeveel vaardagen werden er in 2024 gepland en hoeveel vaardagen zijn er daadwerkelijk geweest?

 - Toen ik u eerder ondervroeg over deze kwestie, gaf u aan dat men zinnens was om de Belgica ook te charteren, waardoor er extra inkomsten zouden kunnen worden gegenereerd, tot maximum 600.000 euro per jaar. Hoeveel dagen werd het schip gecharterd?

 - Welke consequenties zijn er wanneer de Belgica niet kan uitvaren? Wat met de nationale en Europese wettelijk verplichte metingen? Heeft dit impact op vergunningen voor visserij, windmolens, baggeraars? Hoe wordt dit ingeschat?

 - Wat is de economische impact van het stilliggen van de Belgica?

 - Wat is de impact op de kwaliteit en de waarde van het schip wanneer het stilligt? Wat kunnen we nog verwachten op het vlak van waardevermindering?

 - Wat dient er exact te gebeuren om ervoor te zorgen dat de Belgica zo snel mogelijk opnieuw operationeel kan zijn? Werden hiertoe al stappen gepland? Welke tijdlijn ziet u in het beste dan wel slechtste geval?

01.09 Staatssecretaris Thomas Dermine: Collega's, dank u voor uw vragen. Ik zal een globaal antwoord geven, met drie luiken. Het eerste luik gaat over de context en de aanvankelijke problemen in dit dossier.

 Le deuxième paquet concernera "Les missions suspendues et leurs impacts" et le troisième les "Pistes de solution" établies à ce stade.

 Venons-en d'abord au contexte et aux problèmes initiaux. Comme vous l'avez soulevé dans vos questions, le navire de recherche Belgica se trouve à quai à Zeebrugge depuis juin 2024. Cette immobilisation résulte de la suspension de la licence de l'opérateur français Genavir qui a fait suite à des accusations de dumping social et de non-respect de la Convention du travail maritime. Genavir a unilatéralement interrompu l'exécution du contrat le 6 juin dernier mais le contrat entre l'État belge et Genavir – c'est important pour la suite – n'a pas été résilié à ce stade. Genavir a été mis en défaut à plusieurs reprises par mes services dans l'exécution du contrat.

 De reden voor Genavir om het contract stop te zetten, is een dispuut rond arbeidsregels. Daarnaast haalt Genavir een aantal andere redenen aan die door Belspo werden weerlegd.

 Concernant l'emploi des marins non belges, le cahier des charges initial autorisait le tiers à employer des membres de l'équipage ayant la nationalité d'un pays de l'Union européenne à condition de respecter la législation belge, en particulier celle qui s'applique aux travailleurs maritimes.

 Une procédure judiciaire a immédiatement démarré le 18 juin dernier.

 Une première séance au tribunal de première instance de Bruxelles s'est tenue au début du mois de septembre. Un calendrier y a été acté. La prochaine séance au cours de laquelle l'affaire sera plaidée est prévue le 21 novembre prochain. Au cours de cette procédure, nous demandons à tout le moins que Genavir exécute l'entretien du Belgica, comme le prévoit le marché, afin d'éviter toute détérioration du navire. Comme il s'agit d'une affaire qui est en cours devant les tribunaux, je m'abstiendrai à ce stade de la commenter plus en détail.

 J'en viens au deuxième volet des missions suspendues et à leur impact.

 In totaal waren er in 2024 162 wetenschappelijke vaardagen gepland. De meeste campagnes werden gepland in de tweede helft van 2024 omdat verschillende buitenlandse instellingen interesse hadden om de Belgica te charteren in de eerste helft van 2024. Deze campagnes werden uiteindelijk echter geannuleerd als gevolg van budgettaire beperkingen binnen de geïnteresseerde instellingen.

 Nous reconnaissons toute la gravité de la situation et l’impact qu’a l’accostage du Belgica sur la surveillance scientifique légalement requise. L’annulation de certaines missions entraîne des répercussions significatives sur la recherche scientifique et le monitoring environnemental en Belgique, notamment sur les quotas de pêche et sur certaines obligations environnementales vis-à-vis de l’Union européenne.

 La suspension des activités entraîne également des conséquences directes pour des scientifiques belges, des doctorants belges, dont les recherches sont retardées.

 Avec la suspension des activités par Genavir, c’est tout le planning du second semestre 2024 qui est à reprogrammer dans les plus brefs délais.

 Ik kom tot het derde luik, over onze zoektocht naar oplossingen.

 Ik kan u verzekeren dat parallel aan de juridische procedure op verschillende pistes verder gewerkt wordt, ook nu de regering in lopende zaken is. Mijn administratie heeft contact opgenomen met Defensie met het oog op het zo snel mogelijk vinden van een oplossing. Defensie is een constructieve partner, maar kan op dit moment door een gebrek aan personeel niet op korte termijn helpen. Er lopen echter gesprekken met als doel samen zo snel mogelijk een oplossing te vinden.

 Le prochain gouvernement devra se prononcer sur le modèle opérationnel à mettre en place: soit des opérations assurées en interne en collaboration avec la Défense, qui nécessiteraient des moyens supplémentaires pour la Défense afin d'assurer cette mission, soit un nouveau marché public avec un opérateur externe.

 Je rappelle que la décision d'externaliser à un tiers, à savoir Genavir, les opérations du Belgica est un choix du gouvernement MR-N-VA lors de la législature 2014-2019. Nous n'avons fait, durant la dernière législature, qu'opérationnaliser ce choix de faire appel à un prestataire externe. Aujourd'hui nous devons assumer les conséquences liées à l'instabilité de ce modèle, que nous devrons peut-être évaluer pour définir la solution à l'avenir.

 Par ailleurs, il est à noter que nous ne pouvons pas lancer de nouveau marché public à ce stade parce que la procédure est en cours au tribunal. Nous ne pouvons pas lancer le nouveau marché avant que celui-ci ait rendu sa décision. Si le prochain gouvernement souhaite relancer un nouveau marché public, il faudra compter entre 6 et 12 mois avant qu'un nouveau contractant puisse commencer. Les critères de sélection dans le marché initial portaient sur l'aptitude à exercer l'activité professionnelle concernée, la portée financière et économique, la compétence technique et professionnelle.

 Monsieur Bayet, concernant votre question sur l'avenir de la Politique scientifique, il ne m'appartient pas en commission d'évaluer ou d'émettre un jugement sur les lignes du prochain gouvernement, pour peu qu'il y en ait. Néanmoins, je rejoins votre constat que j'ai eu le privilège de diriger la Politique scientifique qui contribue à certaines missions essentielles en matière scientifique, de préservation, en matière spatiale aussi. Adopter une lecture communautaire sur ces matières qui, par essence, relèvent du niveau fédéral, serait mettre un pied dans quelque chose qui, potentiellement, peut porter atteinte à des compétences essentielles de notre pays.

 01.10 Frieda Gijbels (N-VA): Mijnheer de staatssecretaris, ik dank u voor het antwoord. Ik vind het heel erg gemakkelijk om nu te verwijzen naar de vorige en de volgende regering. In de vorige legislatuur heb ik de verslagen van de Inspectie van Financiën opgevraagd, die aan uw regering zijn voorgelegd. Die verslagen waren niet min. Die wezen op een heel onduidelijk en complex exploitatiemodel, waarover niemand het blijkbaar eens werd. Die aanbestedingsprocedure heeft men ook nodeloos lang laten aanslepen. Ik denk dat er echt heel veel fout is gelopen in uw legislatuur, mijnheer de staatssecretaris.

 In dat dossier werd ook veel te weinig garantie gevraagd met betrekking tot de bemanning, de brandstofvoorwaarden, de expedities. U zegt dat dit nu ten onrechte als een communautaire zaak wordt geduid. Het zijn wel de Vlaamse instellingen die hiervan nu de dupe zijn. Dit gaat ten koste van de Noordzee. Dit heeft expliciet gevolgen voor onderzoek, voor onze verplichtingen. Dit doet ons internationaal gezichtsverlies lijden.

 We hebben nu zo'n duur splinternieuw schip met hoogtechnologische apparatuur aan boord en we kunnen er niets mee. Men zegt zelfs dat er ook volgend jaar niets mee kan gebeuren. Dat is echt een groot probleem, mijnheer de staatssecretaris. Het is al te gemakkelijk om nu naar de vorige en de volgende regering te verwijzen.

 Viel de timing van het stilleggen van het schip toevallig ook tijdens de nationale verkiezingen? Moest het zo lang in vaart blijven, zodat niemand iets zou merken voor de verkiezingen? Dat doet ook echt de wenkbrauwen fronsen.

 U hebt er altijd voor gepleit dat het federale wetenschapsbeleid ook federaal zou blijven. U zou dan beter hebben aangetoond dat het ook werkt en dat hebt u niet gedaan. Het spijt mij.

 Hier vindt u het videofragment: https://media.dekamer.be/media/index.html?language=nl&sid=56U0131&offse…