Studie HGR over kernenergie - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie Gezondheid 11 januari 2022:

04.01 Frieda Gijbels (N-VA): 

Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, ik wens iedereen een heel gelukkig nieuw jaar, hopelijk met een afnemend aantal vragen over COVID-19 tegen het einde van dit jaar. Mijn vraag gaat over advies nummer 9576 van de Hoge Gezondheidsraad (HGR) met betrekking tot het nucleair risico, de duurzame ontwikkeling en de energietransitie. Dat advies veroorzaakte enige commotie. Experts van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK) die bij de opstelling van dit advies betrokken waren, hebben hun bezorgdheden hierover geuit. Sommigen wilden zich zelfs niet meer identificeren met dit advies. Sommigen gaven ook aan dat ze onder druk zouden zijn gezet om het advies toch te ondertekenen. Volgens hen zou er ook onvoldoende wetenschappelijke consultatie zijn geweest en zou er weinig aandacht zijn gegaan naar het specifieke vakgebied van de experts van het SCK. Daarnaast valt de bijzondere timing van het advies op. Dat doet een aantal vragen rijzen. Wie nam het initiatief voor dit advies? De HGR gaat verder dan het domein van de gezondheidszorg, want hij verstrekt ook advies over milieuaspecten en de energietransitie. Behoort dat tot het expertisedomein van de HGR? Wat is uw mening daarover? Bepaalde aspecten, zoals de nucleaire energie, zijn te weinig belicht. Doet dat volgens u afbreuk aan de waarde van dit advies? Zult u onderzoeken waar het is misgelopen bij de totstandkoming van dit advies? 

04.02 Minister Frank Vandenbroucke: 

De Hoge Gezondheidsraad brengt wetenschappelijke adviezen uit, hetzij op verzoek van de bevoegde ministers en administraties, hetzij op eigen initiatief. Ik verwijs naar artikel 9, paragraaf 1 van zijn oprichtingsbesluit van 5 maart 2007, gewijzigd bij koninklijk besluit van 28 februari 2014. Het advies 9576 Nucleair risico, duurzame ontwikkeling en energietransitie is een project op eigen initiatief, voorgesteld door deskundigen van de permanente commissie Ioniserende Stralingen en goedgekeurd door het College van de Hoge Gezondheidsraad. Mevrouw Gijbels, u had een vraag over de bevoegdheid en de expertise. De Hoge Gezondheidsraad is bevoegd voor alle aspecten die verband houden met gezondheid, met inbegrip van duurzame ontwikkeling, milieu en klimaat. Ook de minister bevoegd voor Milieu kan vragen stellen. De Hoge Gezondheidsraad volgt daarbij de policy "One world, one health" van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu en houdt rekening met factoren die een rechtstreekse invloed hebben op de gezondheid van mens, dier en plant en op het leefmilieu. Daaronder valt ook de strijd tegen de klimaatverandering, het beheer van de hulpbronnen en het afvalbeheer. In dat perspectief heeft het College van de Hoge Gezondheidsraad verzocht om ook depositionering van kernenergie ten opzichte van andere energiebronnen, alsmede aspecten van duurzame ontwikkeling en ethische aspecten te behandelen. In alle gevallen is de Hoge Gezondheidsraad een onafhankelijk orgaan dat zelf beslist over de te bestuderen relevante kwesties. De expertisedomeinen van de Hoge Gezondheidsraad zijn dan ook heel divers, namelijk geestelijke gezondheid, voeding, bloed en bloedderivaten, chemische agentia en het milieu, vaccinatie, ioniserende en niet-ioniserende stralingen enzovoort. Bovendien zoekt de Hoge Gezondheidsraad als er een werkgroep wordt opgericht de nodige expertise om zijn adviezen op te stellen, buiten het netwerk indien hij die niet kan vinden in zijn bestaande netwerk van meer dan 1.800 deskundigen. Alle deskundigheid is dus altijd aanwezig, ongeacht het onderwerp. Tijdens de voorbereiding van dit advies zijn alle aspecten van de kwestie besproken, met bijdragen van meer dan 20 deskundigen in de verschillende gebieden waarop het advies betrekking heeft. Dat gebeurde tijdens 15 vergaderingen, gehouden tussen februari en september 2021. De experts van het SCK hadden de gelegenheid om informatie of documenten te verstrekken die nuttig waren voor de voorbereiding van het advies, hetzij tijdens de vergaderingen in mondelinge presentaties voor andere leden van de groep, per mail of in schriftelijke bijdragen. Ze kregen ook ruimschoots de gelegenheid om de tekst van het advies, waarvan begin juli reeds zeer volledige versies van de conclusies werden verspreid, van commentaar te voorzien en aan te passen. Experts van de SCK hebben dit naar verluidt niet gedaan. Zij hebben tijdens de vergadering ook geen onenigheid geuit. Pas aan het einde van het proces, toen de definitieve goedkeuring werden gegeven, waren de SCK-experts het niet eens met het definitieve ontwerpadvies. Op basis van het relaas dat ik heb gekregen is er geen reden om aan te nemen dat aspecten van het deskundigheidsgebied van het SCK onvoldoende aan bod zijn gekomen. U vraagt of ik zal onderzoeken wat er is misgelopen? De gebruikelijke procedure bestaat erin de naam te vermelden van elke expert die aan het opstellen van een advies heeft bijgedragen. Degenen die het advies hebben goedgekeurd, zijn opgenomen in de samenstelling van de werkgroep. Degenen die noch aan de opstelling noch aan de goedkeuring van het advies hebben deelgenomen, worden vermeld als gehoorde experts. Daarom werd voorgesteld om de experts die het niet eens waren in de laatste categorie onder te brengen. Dit werd geweigerd door de experts van het SCK, die niet in verband wilden worden gebracht met het advies. Het bureau van de Hoge Gezondheidsraad is daarom afgeweken van de gebruikelijke procedure. Niettemin heeft het bureau het in het belang van de transparantie wenselijk geacht de lezer erop te wijzen dat drie experts die aan de vergadering hebben deelgenomen niet akkoord gingen met het advies. Ik denk dus dat de Hoge Gezondheidsraad geen fout in de procedures heeft gemaakt bij de opstelling van het document. Ik denk dat er misschien een probleem was van gebrek aan kennis van de procedures bij de betrokken experts. Dat wordt wel duidelijk beschreven wanneer een nieuwe expert wordt uitgenodigd. De Hoge Gezondheidsraad zal met de directie van het SCK bijeenkomen om de toekomstige samenwerking tussen de twee instituten veilig te stellen en de procedures opnieuw toe te lichten. 

04.03 Frieda Gijbels (N-VA): 

Mijnheer de minister, u geeft aan dat de Hoge Gezondheidsraad verschillende bevoegdheidsdomeinen heeft en dat de juiste experts wel gehoord zijn. De vraag kan wel gesteld worden of energietransitie wel bij de Hoge Gezondheidsraad moet worden ondergebracht. Het is verontrustend dat experts van het SCK ervaren dat hun expertise niet naar waarde werd geschat. Ze geven zelfs aan dat de regels van het wetenschappelijk onderzoek niet werden gevolgd. Daar mogen we echt geen zweem van twijfel over laten bestaan. De Hoge Gezondheidsraad is echt een instituut waarop we moeten kunnen vertrouwen. Dat vormt toch wat onze gouden standaard waaraan we dingen moeten kunnen aftoetsen. Ik stel voor dat wordt bekeken of dat effectief zo is. Als daar ook maar enige twijfel over zou bestaan dat daar weinig, minder of onvoldoende wetenschappelijke standaarden zouden worden gehanteerd, mag de samenleving dat niet aanvaarden. Het is immers zo'n belangrijk instituut. Dat moet worden onderzocht. Het is goed dat er wordt samengezeten met het SCK, maar er moet er echt eens een evaluatie worden uitgevoerd van hetgeen daar is gebeurd. Als het echt gaat om wetenschappelijke mankementen mogen we het daar niet bij laten