Ruimere toepassing van afvalwaterscreening - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie Gezondheid 14 februari 2023: 

03.01 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, sinds de indiening van deze vraag hebben we op een ander moment ook al van gedachten gewisseld over de afvalwateringscreening en hoe het er momenteel aan toegaat. Eén en ander is dus al wat duidelijker, maar ik heb toch nog een aantal vragen.

We hebben afvalwaterscreening allemaal beter leren kennen sinds de covidpandemie, maar er zijn meerdere toepassingen mogelijk van afvalwaterscreening. Sciensano heeft zich daarop ook verder op toegelegd door COVID-19 te monitoren in het afvalwater.

Staat deze methodologie ondertussen op punt? Zijn er nog pijnpunten? Zo ja, welke zijn dat? Worden ervaringen en resultaten ook uitgewisseld met andere landen, om ervan bij te leren?

Worden er nog andere pathogenen of stoffen door Sciensano opgespoord in het afvalwater? Is er ondertussen ook een kosten-batenanalyse gemaakt? Is de kostenstructuur vergelijkbaar met andere landen? Kunt u dat eventueel toelichten?

Ten slotte is ook het Rega Instituut heel actief met betrekking tot afvalwateronderzoek en lijkt het ondertussen heel wat ervaring te hebben opgebouwd. Is er samenwerking tussen Sciensano en het Rega Instituut? Zo ja, hoe ziet die eruit? Zo nee, waarom niet?

03.02 Minister Frank Vandenbroucke:

Mevrouw Gijbels, de methodologie staat op punt. Ze laat bovendien toe bij te sturen om een antwoord te bieden op bepaalde noden. Zo werd in de loop van de afvalwatersurveillance, waarvan de eerste stappen al gezet werden midden 2020, vertrokken van louter detectie. Dan werd er overgegaan naar kwantificering en werden vervolgens ook varianten ingesloten. Sinds augustus 2021, dus al zowat anderhalf jaar, worden de resultaten van de nationale surveillance van afvalwater, wat meer dan 40 % van de Belgische bevolking dekt, ten nutte gemaakt in de wetenschappelijke evaluatie van de epidemiologische situatie via de RAG.

Het instrument heeft zijn goede werking en nut bewezen voor de opsporing van beginnende epidemiologische golven en bij het bereiken van pieken. Er is veel werk verricht om de resultaten te verwerken en te analyseren, met als doel de gegevens te standaardiseren en bruikbaar te maken. Dat leidde tot de ontwikkeling van drie indicatoren ter ondersteuning van de opvolging van virale circulatietrends in de Belgische bevolking op provinciaal, regionaal ennationaal niveau. De afvalwaterresultaten worden wekelijks gedeeld met de volksgezondheidsautoriteiten en leveren aanvullende informatie op bij de conventionele epidemiologische indicatoren voor de evaluatie van de epidemie aangezien ze losstaan van de screeningstrategie en het screeninggedrag van individuen.

Voor de invoering van de epidemiologische surveillance van COVID-19 op nationale schaal op basis van afvalwater werd Sciensano recentelijk ook erkend door de International Association of National Public Health Institutes.

Wat betreft uw tweede vraag over het uitwisselen van resultaten en ervaringen, de resultaten zijn openbaar toegankelijk op de website van Sciensano. Via een platform, opgericht en gecoördineerd door de Europese Commissie, wisselen Europese landen elke maand ervaringen uit. Sciensano is het Focal Point voor Volksgezondheid voor België.

Wat betreft uw derde vraag, er zijn acties lopende om de huidige afvalwaterscreening uit te breiden met andere parameters die van belang zijn voor de volksgezondheid, zoals maar niet beperkt tot poliovirussen en niet-polio enterovirussen, hepatitis E, Klebsiella en merkers voor antimicrobiële resistentie.

Wat betreft uw vierde vraag, de kosten per analyse zijn van dezelfde grootteorde als die in andere Europese landen. De totale kostprijs van de surveillance hangt echter af van het aantal geanalyseerde stalen en is dus sterk afhankelijk van factoren inherent aan elk land, zoals de bevolkingsdichtheid, de grootte van het gebied enzovoort. In vergelijking met andere Europese landen heeft België gemiddeld een lager totaalbudget.

Wat betreft uw vijfde vraag, het Rega Instituut wordt uitgenodigd op de vergaderingen van het Support Committee van de nationale surveillance die door Sciensano wordt gecoördineerd. Het Support Committee bestaat uit de leden van het consortium van het project, de regionale actoren op het gebied van volksgezondheid, dus AVIQ, GGC en AZG, de regionale actoren op het gebied van afvalwater, alsook andere deskundigen en actoren waaronder het Rega Instituut.

De vergaderingen hebben twee doelen, namelijk ten eerste communiceren over de ontwikkelingen en lessons learned uit de nationale surveillance en ten tweede de uitwisseling van de ervaringen tussen de actoren bevorderen.

U weet dat het Rega Instituut sinds begin januari een proefproject uitvoert op het afvalwater van vliegtuigen die uit China komen, om nieuwe varianten op te sporen. Dit is eigenlijk een aanvulling op de nationale surveillance die Sciensano coördineert. Tegelijk analyseert Sciensano ook verschillende stalen van de luchthaven van Brussels Airport en optimaliseert het zijn analyseprotocol om nieuwe varianten op te sporen. Ook dat is dus een proefproject. De aanwezige expertise in het Europees netwerk voor afvalwatersurveillance biedt daarin ondersteuning.

Het is ook de bedoeling om deze nieuwe locatie Brussels Airport in de nationale surveillance op te nemen, waarbij wordt gebruikgemaakt van de al beproefde SARS- CoV-2-quantificatiemethode. Sciensano en het Rega Instituut bekijken het gezamenlijk rapporteren van hun respectieve surveillanceresultaten van het afvalwater van de luchthaven en de vliegtuigen om nieuwe varianten op te sporen.

Vanavond wordt op de vergadering van de Risk Management Group gepraat over het al dan niet voortzetten van het ophalen van afvalwater uit de vliegtuigen, omdat men Europees, op het niveau van het Health Security Committee, het signaal geeft dat dit misschien stopgezet kan worden. Dat bekijken wij vanavond in de RMG.

03.03 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, een echte kosten-batenanalyse is er nog niet gemaakt. Ik kan mij voorstellen dat die kosten kunnen oplopen, omdat er heel wat manuele handelingen aan te pas komen. Anderzijds moet dat afgezet worden tegen de winst en het feit dat het beleid eventueel kan worden afgestemd op de bevindingen. Men kan dan meteen een hele populatie monitoren. Dat is toch een heel andere kostprijs dan wanneer men bijvoorbeeld dezelfde populatie zou moeten gaan testen met PCR-tests.

U haalde het zelf reeds aan, er zijn ook andere toepassingen mogelijk, andere pathogenen, zoals polio. Het is heel belangrijk om ook in te zetten op die antimicrobiële resistentie. Het zal één van de uitdagingen van de toekomst zijn om die het hoofd te bieden. Ik denk ook aan het gebruik van niet-voorschriftplichtige geneesmiddelen. Dat kan op die manier ook beter in kaart worden gebracht, om te zien in hoeverre deze gebruikt worden door de bevolking.

Het is dus een goede tool om de volksgezondheid te monitoren. Public health of volksgezondheid is een term die wij gemakkelijk in de mond nemen maar waarop nog meer kan worden ingezet, door echt die big data te gaan analyseren. Dat zou dehoeksteen moeten zijn van een hedendaags gezondheidsbeleid.

Tegelijkertijd moeten wij gaan afbakenen waarvoor die afvalwaterscreening nuttig kan zijn. Een echte kosten-batenanalyse heeft daarin wel haar plaats.