Peilziekenhuizen – dataregistratie - Mondelinge vraag aan minister Vandenbroucke

Commissie Gezondheid 28 februari 2023: 

05.01 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de minister, in de gemeenschappelijke commissie voor Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid over preparedness en de pandemiewet gaf de heer Ramaekers, voorzitter van de FOD Volksgezondheid, onlangs aan dat er tijdens de coronacrisis een tweesporenbeleid werd gevoerd in de surveillance door de ziekenhuizen. Enerzijds werd veel van de ziekenhuizen gevraagd op het vlak van dataregistratie, vooral in de beginfase. Anderzijds werd het verzamelen van bepaalde gegevens later in de pandemie afgebouwd wegens niet relevant voor de sturing van de ziekenhuizen en om ervoor te zorgen dat de administratieve belasting niet te groot werd.

Vrij recent werd besloten om met bepaalde peilziekenhuizen te werken. Dat systeem werd door Sciensano opgezet. Dit zou voor een betrouwbaardere en snellere gegevensverzameling moeten zorgen. Mijnheer de minister, kunt u meer informatie geven over dit initiatief van peilziekenhuizen? Hoe werden deze ziekenhuizen geselecteerd? Zijn ze vergelijkbaar met de peilziekenhuizen die in het kader van influenza worden geraadpleegd? Hoe representatief zijn deze ziekenhuizen voor alle ziekenhuizen?

Wat is de exacte rol van Sciensano hierin? Zijn ook andere instanties betrokken bij het opzetten van dit systeem? Zo ja, welke instanties en wat is hun rol?

Beperkt dit initiatief zich tot de covidproblematiek of gaat dit breder? Waarvoor zullen de peilziekenhuizen worden geconsulteerd?

05.02 Minister Frank Vandenbroucke:

De huidige SARI-surveillance door het peilnetwerk van zes algemene peilziekenhuizen is actief sinds 2012. Dit jaar zal dit netwerk met vier bijkomende ziekenhuizen worden uitgebreid. De ziekenhuizen nemen daaraan op vrijwillige basis deel.

De surveillance had oorspronkelijk als doel om tijdens het winterseizoen tijdig een verhoogde ernst van de seizoensgriep en van andere acute luchtweginfecties op te sporen en aan de Belgische gezondheidsautoriteiten te melden, om de circulerende virussen te identificeren en hun kenmerken te beschrijven en bij te dragen tot de schatting van de ernst van epidemieën of pandemieën door de Europese instellingen.

Om de surveillance van COVID-19 door het peilnetwerk mogelijk te maken werd in 2022 beslist om het netwerk met vier extra ziekenhuizen uit te breiden. De surveillance zal automatisch gedurende het hele jaar lopen, in de plaats van alleen maar gedurende de wintermaanden met een verhoogde griepactiviteit, zoals het geval was tot 2021.

Hoe werden de ziekenhuizen geselecteerd? Ze werden geselecteerd na een oproep tot deelname in november 2011 door de Algemene Directie Gezondheid van de FOD Volksgezondheid.

Bij de keuze van de ziekenhuizen werden de volgende selectiecriteria gehanteerd. Ten eerste, het ziekenhuis heeft toegezegd in het eerste seizoen aan de surveillance deel te nemen. Ten tweede, het ziekenhuis toonde belangstelling voor deelname aan de surveillance in de volgende vijf seizoenen. Ten derde, het aandeel IC-dagen bedroeg ten minste 5 % van het totale aantal ziekenhuisdagen. Ten vierde, het ziekenhuis telde ten minste 100 bedden op interne geneeskunde en 15 bedden op pediatrie.

Tijdens de eerste registratieperiode, in het seizoen 2011-2012, kon één ziekenhuis niet genoeg gevallen melden. Het werd vervangen door een groter ziekenhuis in hetzelfde gewest. Dit laatste ziekenhuis had deelgenomen aan de selectieprocedure van het vorige seizoen en voldeed aan de criteria voor deelname aan de surveillance. Dat was eigenlijk de enige verandering in ziekenhuizen sinds het begin van de surveillance.

De procedure voor de selectie van de vier nieuwe ziekenhuizen wordt nu besproken tussen Sciensano en de federale overheid. Een mogelijkheid is om opnieuw een openbare oproep te organiseren, maar alleen in de provincies met de laagste dekkingsgraad, zijnde Antwerpen, Oost-Vlaanderen, Luik, Waals-Brabant en Henegouwen. Ook de specifieke selectiecriteria worden momenteel nog vastgelegd. Deze omvatten in de eerste plaats een bijkomende dekkingsgraad die het ziekenhuis bijdraagt aan de nationale en provinciale dekkingsgraad van het SARI-peilnetwerk.

Daarnaast zal ook een aantal indicatoren voor de algemene en de ICU-capaciteit van de ziekenhuizen gebruikt worden bij de selectie. Mogelijk wordt ook de kwaliteit van de deelname van het ziekenhuis aan de klinische hospitaalsurveillance voor covid gebruikt als selectiecriterium.

U vroeg hoe representatief deze ziekenhuizen zijn. De zes huidige ziekenhuizen bevinden zich in de drie gewesten van België, twee in Vlaanderen, twee in Wallonië en twee in Brussel. Het gaat om zowel academische als niet-academische ziekenhuizen. De door het netwerk bereikte populatie wordt op 9,4 % van de Belgische bevolking geraamd.

Het netwerk omvatte in 2021 in totaal 4.252 ziekenhuisbedden, variërend tussen 386 en 981 bedden per ziekenhuis, en in totaal 226 ICU-bedden, variërend tussen 22 en 53 ICU-bedden, ofwel 8 % van alle Belgische ziekenhuisbedden en 11 % van alle Belgische ICU-bedden.

Net om de representativiteit van het netwerk per provincie te verhogen en geschikt te maken voor de verdere opvolging van de covidpandemie, besliste de overheid een budget beschikbaar te maken om 4 extra ziekenhuizen op te nemen in de surveillance.

De selectieprocedure is erop gericht in alle Belgische provincies een minimale dekkingsgraad van 15 % te realiseren. Er is daarnaast ook budget beschikbaar gemaakt om via een studiecoördinatorper ziekenhuis de deelnemende ziekenhuizen in staat te stellen het hele jaar door gegevens te verzamelen op een duurzame en allesomvattende manier.

Omtrent de precieze rol van Sciensano. Sciensano coördineert de surveillance via een samenwerking van verschillende interne afdelingen: de dienst Stalenbeheer en het LIMS - het laboratorium informatie management systeem -, de dienst Humane Virale Ziekten die ook het nationaal referentiecentrum Influenza omvat, en de dienst Epidemiologie van infectieziekten. De opdrachtgever van deze surveillance is de FOD Volksgezondheid. Het project wordt opgevolgd door de Directie Organisatie van de gezondheidszorg.

Tot slot, op uw vraag naar de scope. De SARI-surveillance binnen de peilziekenhuizen werd oorspronkelijk opgezet voor de opvolging van de seizoensgriep tijdens periodes van verhoogde griepactiviteit. Sinds 2015 worden evenwel ook ziekenhuizenopnames ingevolge een vijftiental andere luchtwegvirussen opgevolgd. In maart 2020 werd SARS-CoV-2 toegevoegd aan de lijst van opgevolgde virussen. Op dat moment werden ook retrospectief alle verzamelde stalen van februari 2020 getest op SARS-CoV-2. Sinds 2021 neemt Sciensano met het SARI-netwerk deel aan studies van ECDC om de effectiviteit van COVID-19-vaccins in te schatten. Het protocol wordt op dit moment aangepast zodat de inclusiecriteria beter geschikt zullen zijn om onder andere RSV en COVID-19 op een nog betere manier te kunnen opvolgen.

Tot daar mijn antwoord.

05.03 Frieda Gijbels (N-VA):

Mijnheer de Minister, als ik het goed heb begrepen, wordt dus eigenlijk het bestaande SARI-netwerk in de nabije toekomst uitgebreid met aantal extra ziekenhuizen. Dat is dan toch wel een flinke afbouw ten opzichte van wat tot dusver is gedaan in het kader van de COVID-19-crisis.

Ik betreur vooral dat de ziekenhuizen worden geselecteerd op basis van de interesse die zij aan de dag leggen om al dan niet gegevens te delen. Er dient dan toch wel rekening te worden gehouden met een zekere bias. Ook de dekking is niet zo bijster groot: men wil van 9 % naar 15 %.

Zoals gezegd betreur ik dat en ik vraag me af of we niet beter hadden moeten omgaan met de datavergaring. Had dat niet beter, en vooral meer geautomatiseerd, moeten verlopen, zodat we niet hadden moeten afbouwen?

We weten dat verscheidene ziekenhuizen op eigen initiatief data verzamelen en die onder elkaar uitwisselen. Waarom kunnen we geen systeem ontwikkelen dat daarmee compatibel is en de gewenste gegevens uit de bestaande benchmarkingsystemen kan halen? Het is jammer, we moeten veel meer inzetten op het verwerken van de data, ze analyseren en zien wat we daaruit kunnen leren. We moeten een permanente evaluatie krijgen van de kwaliteit van onze gezondheidszorg. Ik mis dat nog altijd.